پژوهشگران دانشگاه مراغه موفق به ساخت نانوداروهایی شده‌اند که می‌تواند به صورت هدفمند به بافت منتقل شود و در کنار اثرات درمانی بالاتر، عوارض جانبی کمتری بر بافت‌های سالم داشته باشد. این نانودارو که در مقیاس آزمایشگاهی ساخته شده و مورد بررسی قرار گرفته است،
مراغه: ساخت آزمایشگاهی نانوداروی درمان بیماری‌های روده
با روش‌های معمول مصرف دارو نظیر مصرف خوراکی و تزریقی، دارو در سراسر بدن توزیع خواهد شد و تمام بدن تحت اثرات آن قرار خواهد گرفت. این امر سبب می‌شود که عوارض جانبی دارو بروز کند. از طرفی به دلیل بزرگ بودن اندازه‌ی ذرات دارو و عدم عبور آن از غشای سلولی، برای دستیابی به یک اثر درمانی خاص، نیاز به مصرف مقادیر زیادی از دارو است که سمیت بالایی را ایجاد خواهد کرد.
دکتر غلامرضا مهدوی نیا، با اشاره به اینکه به کمک فناوری نانو می‌توان به سیستم دارورسانی هدفمند دست یافت و بر مشکلات ذکر شده غلبه نمود، عنوان کرد: «هدف کلی پژوهش حاضر ساخت نانوداروی هدفدار شده برای درمان بیماری‌های مربوط به روده‌ی انسان بود که در آن واحد هم به pH دستگاه گوارش و هم میدان مغناطیسی خارجی حساسیت نشان دهد.»
به گفته‌ی این محقق، به کمک این نانودارو و تغییرات ایجاد شده در خواص درمانی آن، می‌توان زمان، مکان و سرعت آزادسازی دارو را کنترل نمود. در واقع زمان حضور دارو در جریان خون و نیمه عمر دارو افزایش و سمیت ناشی از مصرف آن کاهش می‌یابد. لذا استفاده از این مدل سیستم‌های دارورسانی جدید، عوارض جانبی کمتر، کارایی بیشتر و رضایت و راحتی بیمار را به دنبال خواهند داشت.
نانوداروی سنتز شده در این طرح از خاصیت مغناطیسی برخوردار است که امکان هدایت آن تا بافت هدف با اعمال یک میدان مغناطیسی خارجی را فراهم می آورد. این سیستم حامل دارو این قابلیت را خواهد داشت که به راحتی از غشای سلول عبور کند و از طرفی به دلیل اندازه‌ی کوچک امکان شناسایی آن توسط سیستم ماکروفاژ میسر نخواهد بود.
لازم به توضیح است که برای پوشش نانوذرات مغناطیسی حامل دارو از پلی ساکاریدهای آب دوست کربوکسی متیل کیتوسان و کاراگینان استفاده شده است. با استفاده از این پوشش سطحی می‌توان خواص زیستی- پزشکی مطلوب و پایداری را برای این نانوذرات ایجاد کرد. این پلیمر از برهمکنش با پروتئین‌های پلاسما و دفع در مرحله‌ی بعدی در امان است و زیست سازگاری دارو را افزایش می‌دهد. از دیگر مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح می‌توان به استفاده از روش شیمی سبز برای تهیه‌ی محصولات اشاره کرد.
مهدوی نیا مراحل ساخت و بررسی این سیستم دارورسانی را بدین شرح بیان کرد: « در ابتدا نانوذرات مغناطیسی شده در فرمولاسیون‌های مختلف سنتز گردید. شناسایی این نانوذرات با انواع دستگاه‌های طیف سنجی شامل SEM، TEM، XRD، VSM، FTIR و TGA انجام شد. سپس آزمایش‌های مختلف شامل میزان تورم پلیمرها، اثر pH، اثر میدان مغناطیسی خارجی و مدلسازی رهایش دارو از بستر پلیمری انجام شد.»
مطالعات نشان داد که وابستگی دارو به pH محیط سبب شده که بیش از ۷۰ درصد داروی بارگذاری شده روی سیستم، در ناحیه‌ی روده رها شود. این در حالی است که تنها ۲۰ درصد دارو در محیط شبیه سازی شده‌ی معده از سیستم پلیمری آزاد شد. نتیجه‌ی مهم دیگر به دست آمده حساسیت سیستم به میدان مغناطیسی خارجی متناوب بیرونی بود. طبق بررسی‌ها مشاهده شده، با افزایش شدت میدان مغناطیسی میزان داروی رها شده بیشتر می‌شود که از این ویژگی می‌توان در کاربردهای درمان سرطان نیز استفاده کرد.
این تحقیقات حاصل همکاری دکتر غلامرضا مهدوی نیا، عضو هیأت علمی دانشگاه مراغه، حسین اعتمادی و فاطمه سلیمانی ،دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد دانشگاه مراغه، است. نتایج این کار در مجله‌ی Carbohydrate Polymers (جلد ۱۲۸، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۱۲ تا ۱۲۱) منتشر شده است.
دکتر غلامرضا مهدوی نیا، با اشاره به اینکه به کمک فناوری نانو می‌توان به سیستم دارورسانی هدفمند دست یافت و بر مشکلات ذکر شده غلبه نمود، عنوان کرد: «هدف کلی پژوهش حاضر ساخت نانوداروی هدفدار شده برای درمان بیماری‌های مربوط به روده‌ی انسان بود که در آن واحد هم به pH دستگاه گوارش و هم میدان مغناطیسی خارجی حساسیت نشان دهد.»
به گفته‌ی این محقق، به کمک این نانودارو و تغییرات ایجاد شده در خواص درمانی آن، می‌توان زمان، مکان و سرعت آزادسازی دارو را کنترل نمود. در واقع زمان حضور دارو در جریان خون و نیمه عمر دارو افزایش و سمیت ناشی از مصرف آن کاهش می‌یابد. لذا استفاده از این مدل سیستم‌های دارورسانی جدید، عوارض جانبی کمتر، کارایی بیشتر و رضایت و راحتی بیمار را به دنبال خواهند داشت.
نانوداروی سنتز شده در این طرح از خاصیت مغناطیسی برخوردار است که امکان هدایت آن تا بافت هدف با اعمال یک میدان مغناطیسی خارجی را فراهم می آورد. این سیستم حامل دارو این قابلیت را خواهد داشت که به راحتی از غشای سلول عبور کند و از طرفی به دلیل اندازه‌ی کوچک امکان شناسایی آن توسط سیستم ماکروفاژ میسر نخواهد بود.
لازم به توضیح است که برای پوشش نانوذرات مغناطیسی حامل دارو از پلی ساکاریدهای آب دوست کربوکسی متیل کیتوسان و کاراگینان استفاده شده است. با استفاده از این پوشش سطحی می‌توان خواص زیستی- پزشکی مطلوب و پایداری را برای این نانوذرات ایجاد کرد. این پلیمر از برهمکنش با پروتئین‌های پلاسما و دفع در مرحله‌ی بعدی در امان است و زیست سازگاری دارو را افزایش می‌دهد. از دیگر مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح می‌توان به استفاده از روش شیمی سبز برای تهیه‌ی محصولات اشاره کرد.
مهدوی نیا مراحل ساخت و بررسی این سیستم دارورسانی را بدین شرح بیان کرد: « در ابتدا نانوذرات مغناطیسی شده در فرمولاسیون‌های مختلف سنتز گردید. شناسایی این نانوذرات با انواع دستگاه‌های طیف سنجی شامل SEM، TEM، XRD، VSM، FTIR و TGA انجام شد. سپس آزمایش‌های مختلف شامل میزان تورم پلیمرها، اثر pH، اثر میدان مغناطیسی خارجی و مدلسازی رهایش دارو از بستر پلیمری انجام شد.»
مطالعات نشان داد که وابستگی دارو به pH محیط سبب شده که بیش از ۷۰ درصد داروی بارگذاری شده روی سیستم، در ناحیه‌ی روده رها شود. این در حالی است که تنها ۲۰ درصد دارو در محیط شبیه سازی شده‌ی معده از سیستم پلیمری آزاد شد. نتیجه‌ی مهم دیگر به دست آمده حساسیت سیستم به میدان مغناطیسی خارجی متناوب بیرونی بود. طبق بررسی‌ها مشاهده شده، با افزایش شدت میدان مغناطیسی میزان داروی رها شده بیشتر می‌شود که از این ویژگی می‌توان در کاربردهای درمان سرطان نیز استفاده کرد.
این تحقیقات حاصل همکاری دکتر غلامرضا مهدوی نیا، عضو هیأت علمی دانشگاه مراغه، حسین اعتمادی و فاطمه سلیمانی ،دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد دانشگاه مراغه، است. نتایج این کار در مجله‌ی Carbohydrate Polymers (جلد ۱۲۸، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۱۲ تا ۱۲۱) منتشر شده است.
