محققان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اثر نوعی نانوذرات را بر حفاظت از سیستم تولید مثل و باروری در مدل‌های حیوانی تحت درمان سرطان مورد بررسی قرار دادند. این تحقیقات حاکی از تأثیر این نانوذرات در کاهش آثار جانبی داروی ضد سرطان مورد مطالعه بر عملکر
دانشگاه آزاد اسلامی: کاهش آثار جانبی نوعی داروی ضد سرطان بر قابلیت باروری با نانوذرات
داکسوروبیسین (DOX) یکی از داروهای ضد سرطان است که به طور گسترده برای درمان انواع مختلف تومورهای بدخیم به کار می‌رود. عوارض ناشی از مصرف این دارو یک هفته بعد از تزریق آن بروز می‌نماید. این عوارض شامل تهوع و استفراغ و کاهش موقت تعداد گلبول‌های سفید و قرمز و پلاکت‌هاست. این امر سبب افزایش خطر ابتلا به عفونت، کم خونی و یا خونریزی می‌شود. از طرفی این دارو سمیت شدیدی بر سیستم تولید مثل ایجاد کرده و منجر به برهم زدن باروری فرد تحت مداوا می‌گردد.
به گفته‌ی سارا راستگو، در این طرح به بررسی اثر حفاظتی نانوذرات سلنیوم و اکسید روی بر سیستم تولید مثل و باروری و تغیرات بافتی رحم و تخمدان موش‌های ماده‌ی بالغ بعد از تیمار با داکسوروبیسین پرداخته شده است.
وی در ادامه افزود: «از آنجا که نانوذرات مختلف از اشکال جدید مواد با خواص زیستی برجسته و سمیت کم هستند، لذا به نظر می‌رسد پتانسیل بالایی در عبور از سدهای فیزیولوژیک بدن و دسترسی به بافت‌های هدف را دارا باشند. نتایج آزمایش‌های انجام شده در این طرح نیز حاکی از عملکرد مؤثر نانوذرات سلنیوم و اکسید روی در کاهش آثار جانبی نامطلوب داروی داکسوروبیسین و محافظت از سیستم تولید مثل موش‌ها بود که بسیار امیدوارکننده است.»
لازم به توضیح است که یکی از مکانیسم‌های شناخته شده توسط داکسوروبیسین، تشکیل رادیکال‌های آزاد از جمله گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) است. رادیکال‌های آزاد سبب صدمه به پروتئین‌ها و چربی‌های درون سلولی و در نهایت منجر به از بین رفتن سلول و بافت آسیب دیده می‌شود.
نتایج این مطالعات نیز نشان داده که داکسوروبیسین می‌تواند به علت ایجاد استرس اکسیداتیو، بر فراسنجه‌های آنتی اکسیدانی و نیز پارامترهای خونی که شامل هورمون‌های جنسی و شمارش سلول‌های خونی است، اثرات کاهشی بگذارد.
این در حالی است که استفاده از دو عنصر نانوذرات اکسید روی و نانوذرات سلنیوم اثرات کاهشی ناشی از داکسوروبیسین را بر ویژگی آنتی اکسیدانی و نیز شاخص‌های تولید مثلی شامل هورمون‌های جنسی بر طرف نموده و آن‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین در شمارش سلول‌های خونی مشخص شده که استفاده از این دو عنصر اثرات افزایشی مطلوبی بر گلبول‌های قرمز خونی دارد. البته نکته‌ی جالب این است که مصرف همزمان این دو عنصر اثرات مطلوب‌تری در مقایسه با مصرف جداگانه‌ی این عناصر داشته است.
نتایج این تحقیقات در مجله‌ی Nanoscale Research Letters (جلد ۷، شماره ۱، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۸۷ تا ۱۹۱) به چاپ رسیده است. دکتر علی اصغر صادقی- عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات- و سارا راستگو- فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد از این دانشگاه- در انجام این پژوهش همکاری داشته‌اند.
به گفته‌ی سارا راستگو، در این طرح به بررسی اثر حفاظتی نانوذرات سلنیوم و اکسید روی بر سیستم تولید مثل و باروری و تغیرات بافتی رحم و تخمدان موش‌های ماده‌ی بالغ بعد از تیمار با داکسوروبیسین پرداخته شده است.
وی در ادامه افزود: «از آنجا که نانوذرات مختلف از اشکال جدید مواد با خواص زیستی برجسته و سمیت کم هستند، لذا به نظر می‌رسد پتانسیل بالایی در عبور از سدهای فیزیولوژیک بدن و دسترسی به بافت‌های هدف را دارا باشند. نتایج آزمایش‌های انجام شده در این طرح نیز حاکی از عملکرد مؤثر نانوذرات سلنیوم و اکسید روی در کاهش آثار جانبی نامطلوب داروی داکسوروبیسین و محافظت از سیستم تولید مثل موش‌ها بود که بسیار امیدوارکننده است.»
لازم به توضیح است که یکی از مکانیسم‌های شناخته شده توسط داکسوروبیسین، تشکیل رادیکال‌های آزاد از جمله گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) است. رادیکال‌های آزاد سبب صدمه به پروتئین‌ها و چربی‌های درون سلولی و در نهایت منجر به از بین رفتن سلول و بافت آسیب دیده می‌شود.
نتایج این مطالعات نیز نشان داده که داکسوروبیسین می‌تواند به علت ایجاد استرس اکسیداتیو، بر فراسنجه‌های آنتی اکسیدانی و نیز پارامترهای خونی که شامل هورمون‌های جنسی و شمارش سلول‌های خونی است، اثرات کاهشی بگذارد.
این در حالی است که استفاده از دو عنصر نانوذرات اکسید روی و نانوذرات سلنیوم اثرات کاهشی ناشی از داکسوروبیسین را بر ویژگی آنتی اکسیدانی و نیز شاخص‌های تولید مثلی شامل هورمون‌های جنسی بر طرف نموده و آن‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین در شمارش سلول‌های خونی مشخص شده که استفاده از این دو عنصر اثرات افزایشی مطلوبی بر گلبول‌های قرمز خونی دارد. البته نکته‌ی جالب این است که مصرف همزمان این دو عنصر اثرات مطلوب‌تری در مقایسه با مصرف جداگانه‌ی این عناصر داشته است.
نتایج این تحقیقات در مجله‌ی Nanoscale Research Letters (جلد ۷، شماره ۱، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۸۷ تا ۱۹۱) به چاپ رسیده است. دکتر علی اصغر صادقی- عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات- و سارا راستگو- فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد از این دانشگاه- در انجام این پژوهش همکاری داشته‌اند.
