داروهای حاوی مواد افیونی یا اُپیوئیدی در تسکین درد بسیار مؤثر بوده، اما دارای مشکلاتی نیز هستند. عوارض جانبی آن‌ها از سرگیجه گرفته تا افسردگی از جمله عوارض استفاده از این داروها هستند. استفاده غیرقانونی از آن‌ها سالانه تقریبا نیم میلیون نفر را در سراسر جهان به کام مرگ می‌کشد.
نانوبادی‌ها به کاهش اثرات منفی مواد افیونی کمک می‌کنند
محققان دانشگاه ژنو (UNIGE) مولکولی به نام Nanobody NbE را کشف کرده‌اند که به طور قابل توجهی محکم به گیرندههای سلولی متصل می‌شود که معمولاً محل اتصال مواد افیونی است. مواد افیونی از طریق گیرندههای این سلول‌ها روی بدن اثر می‌گذارند و فعالیت داروها را مسدود می‌کنند. علاوه بر این، دانشمندان قادر به ایجاد مولکول‌های کوچکی شدند که همان خواص را داشته و می‌تواند به مراتب مؤثرتر از درمان‌های فعلی در کاهش اثرات مضر مواد افیونی باشد. نتایج این یافته‌ها در مجله Nature Communications منتشر شده است.
مواد افیونی خانواده بزرگی از ترکیبات شامل مورفین، فنتانیل و ترامادول هستند. این ترکیبات عمدتاً به عنوان مسکن استفاده می‌شوند، اما با تعامل با سلول‌های عصبی در مغز، اثر سرخوشی ایجاد می‌کنند. با این حال، بسیار اعتیادآور هستند و عوارض جانبی خطرناکی ایجاد می‌کنند.
سوء مصرف مواد افیونی طبیعی و مصنوعی، سلامت جامعه را در سراسر جهان تهدید می‌کند. میریام استوببر، استادیار گروه فیزیولوژی و متابولیسم در دانشکده ژنو، گفت: «ما باید مولکول‌های جدیدی را برای کاهش عوارض برای بیماران و مدیریت خطرات مصرف بیش از حد ناشی از مواد افیونی ایجاد کنیم. برای درک چگونگی کار یک مولکول، باید بدانیم که چگونه آن‌ها بر سلول‌های مغزی تأثیر می‌گذارند. در این مطالعه، از پروتئین‌های طبیعی کوچک مشتق شده از آنتی‌بادی‌های لاما، موسوم به نانوبادی استفاده کردیم که به طور خاص به گیرنده هدف روی سطح سلول متصل می‌شوند.»
آن‌ها دریافتند که این نانوبادی توانایی منحصر به فردی در اتصال محکم و راحت به گیرندههای مواد افیونی خاص دارد که از اتصال مواد افیونی به گیرنده‌ها جلوگیری می‌کند.
آندریاس بولند، استادیار در گروه زیست‌شناسی مولکولی و سلولی در دانشکده علوم ژنو می‌گوید: «برای تعیین چگونگی اتصال نانوبادی به سلول‌های هدف خود، ما به لطف مرکز جدید تصویربرداری با وضوح بالا، از روش‌های زیست‌شناسی ساختاری استفاده کردیم. ما یک حالت اتصال منحصر به فرد را شناسایی کردیم که در آن تنها بخش کوچکی از نانوبادی مسئول انتخاب صحیح گیرنده است. دانستن اینکه دقیقاً کدام قسمت از نانوبادی در این فرآیند موثر است، به ما امکان می‌دهد راه‌های جدیدی را برای القاء همان اثرات با داروها پیدا کنیم.»
با همکاری دانشگاه بروکسل، آن‌ها در شرایط آزمایشگاهی مجموعه‌ای از مولکول‌های بسیار کوچک را در بخش اصلی نانوبادی شناسایی و سنتز کردند که مسئول اتصال انتخاب شده به گیرندههای مواد افیونی است.
