جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵ به سه پژوهشگر برجسته از دانشگاه کالیفرنیا به دلیل اثبات تجربی پدیدههای کوانتومی در مقیاس ماکروسکوپی اعطا شد. «جان کلارک»، «میشل دِووره» و «جان مارتینیس» با طراحی مدارهای ابررسانای پیشرفته، نشان دادند که اثرات شگفتانگیز مکانیک کوانتومی ــ از جمله تونلزنی و کوانتیزهشدن انرژی ــ میتواند در سامانههایی قابل مشاهده باشد که ابعادی بسیار بزرگتر از مقیاس اتمی دارند. دستاورد آنها یکی از سنگبنایهای اصلی در توسعه رایانش کوانتومی و درک رفتار ذرات در مدارهای ابررسانا بهشمار میرود و مسیر نوینی را برای طراحی نسل آینده پردازندههای کوانتومی گشوده است.
نوبل فیزیک ۲۰۲۵ به سه دانشمند دانشگاه کالیفرنیا برای آشکارسازی تونلزنی کوانتومی ماکروسکوپی رسید
در مراسم امروز فرهنگستان سلطنتی علوم سوئد، جان کلارک، میشل دِووره و جان مارتینیس بهعنوان برندگان جایزه نوبل فیزیک ۲۰۲۵ معرفی شدند.
این سه فیزیکدان، که هر سه در دانشگاه کالیفرنیا فعالیت دارند، به پاس پژوهشهای پیشگامانهشان در زمینه «تونلزنی کوانتومی ماکروسکوپی و کوانتیزاسیون انرژی در مدارهای ابررسانا» برگزیده شدند.
کارهای تجربی آنها نشان داد که رفتارهای بنیادین جهان کوانتومی ــ پدیدههایی که معمولاً فقط در مقیاس اتمی مشاهده میشوند ــ میتوانند در مدارهایی به اندازه یک تراشه الکترونیکی نیز آشکار شوند.
در این سامانهها، جریانهای الکتریکی قادرند از یک حالت پایدار به حالت دیگر «تونل بزنند»، درست مانند عبور از دیواری که از دید کلاسیک غیرممکن است. افزون بر آن، پژوهشگران دریافتند که انرژی در این مدارها تنها بهصورت مقادیر گسسته جذب یا گسیل میشود، تأییدی روشن بر پیشبینیهای نظری مکانیک کوانتومی.
جان کلارک، فیزیکدان بریتانیایی متولد ۱۹۴۲ و استاد فیزیک تجربی در دانشگاه کالیفرنیا است.
میشل دِووره، زادهٔ ۱۹۵۳ در پاریس، استاد فیزیک کاربردی و از چهرههای تأثیرگذار در زمینه مدارهای ابررساناست.
جان مارتینیس نیز متولد ۱۹۵۸ در آمریکا و از پیشگامان معماری سختافزارهای کوانتومی به شمار میرود.
به گفته کارشناسان، کشف و اثبات این پدیدهها راه را برای تحقق نسل جدید رایانههای کوانتومی و درک عمیقتر از گذار میان جهان کلاسیک و کوانتومی هموار کرده است.