ساخت حسگر جیوه بسیار حساس و انتخابگر با کمک نانوذرات

محققان در آمریکا با کمک یک روش رنگ‌سنجی جدید، یک راه ساده و حساس ‏برای‌شناسایی جیوه در نمونه‌های آبی، پیدا کرده‌اند. این پیشرفت ممکن است منجر ‏به‌ساخت ابزاری برای پایش میزان جیوه در دریاچه‌ها و رودخانه‌ها شود و ممکن است ‏محققان را به‌سمت انواع مشابه روش‌های‌شناسایی برای دیگر فلزات، هدایت کند. ‏

محققان در آمریکا با کمک یک روش رنگ‌سنجی جدید، یک راه ساده و حساس ‏برای‌شناسایی
جیوه در نمونه‌های آبی، پیدا کرده‌اند. این پیشرفت ممکن است منجر ‏به‌ساخت ابزاری
برای پایش میزان جیوه در دریاچه‌ها و رودخانه‌ها شود و ممکن است ‏محققان را به‌سمت
انواع مشابه روش‌های‌شناسایی برای دیگر فلزات، هدایت کند. ‏


 

نانوذرات طلای عامل‌دار شده با یکی از دو نوع ‏توالی‌های ‏DNA‏ مکمل،
درغیاب یون‌های جیوه به ‏واسطه یک پیوند نامتناسب گروه تیمیدین، ‏کمپلکس‌های
پایدار تشکیل نمی‌دهند. یون‌های ‏جیوه دو نوع توالی‌های ‏DNA‏ را در نقطه
نامتناسب ‏T-T‏ به هم پیوند می‌زنند.‏
قرار گرفتن در معرض جیوه می‌تواند، اثرات مضر متنوعی از آسیب به‌مغز گرفته
تا تغییر ‏DNA، برای ‏انسان داشته باشد. علاوه‌بر اثرات ناشی از قرار گرفتن
در معرض مستقیم بخارات سمی آن، با خوردن ماهی ‏آلوده به‌جیوه و دیگر غذاهای
مشتق شده‌از آب، این فلز وارد بدن شده‌، اثرات مضر گوناگونی خواهد ‏داشت.
بنابراین چندین روش برای پایش این فلز سنگین و ترکیبات آن، توسعه داده شده‌است.
روش‌های ‏رنگ‌سنجی برای این کار مناسب هستند زیرا در این صورت، آن فلز با
چشم غیرمسلح و ضمن مشاهده تغییر ‏رنگ در محلول‌های معرف،‌شناسایی می‌شود.
بعضی از روش‌های رنگ‌سنجی برای‌شناسایی جیوه در دسترس ‏هستند، ولی در این
روش‌ها حساسیت، پایین و در حد میکرومولار است، همچنین آنها انتخابگر نیستند
و در ‏محیط‌های آبی کار نمی‌کنند. ‏
در این روش جدید رنگ‌سنجی که به‌وسیله محققان دانشگاه نورث‌وسترن توصیف شده‌است،
یون‌های ‏Hg2+‎‏ با غلظتی در حد ‏ppb‏ ۲۰ (‏nM‏ ۱۰۰) در نمونه‌های آبی،‌شناسایی
می‌شوند. این روش که مبتنی بر ‏نانوذرات طلای عامل‌دار شده ‌با ‏DNA‏ است،
بسیار انتخابگر است و بر خلاف دیگر روش‌های‌شناساییHg2+‎‏ ‏به‌حلال‌های آلی
نیاز ندارد. ‏
اساس این روش، شیمی کئوردیناسیون تیمیدین- تیمیدین-Hg2+‏ است. برای استفاده
از واکنش ‏کئوردیناسیون در یک روش حسگری، این محققان نانوذرات طلا را با
یکی از دو نوع توالی‌های ‏DNA‏ ‏تیول‌دارشده ‏A‏ و ‏B‏ عامل‌دار کردند. این
توالی‌ها به‌جز برای یک پیوند نامتناسب تیمیدین – تیمیدین منفرد، ‏مکمل
هستند. ‏
در غیاب یون‌های ‏Hg2+‎، نانوذرات عامل‌دارشده ‌با ‏A‏ و ‏B‏ به‌هم متصل‌شده
‌و دوتایی‌هایی تشکل ‏می‌دهند- علی‌رغم پیوند نامتناسب منفرد- که در ۴۶
درجه سانتی‌گراد ذوب شده‌ و از هم جدا می‌شوند. این ‏ذوب‌شدگی، به‌وضوح
باعث تغییر رنگ از ارغوانی به‌قرمز می‌شود. حضور یون‌های ‏Hg2+‎، باعث
افزایش ‏استحکام این مجموعه‌ها و در نتیجه افزایش دمای ذوب آنها می‌شود،
بنابراین تغییر رنگ محلول در دمای ‏بالاتر اتفاق می‌افتد. این اثرات ناشی
از واسطه‌گری ‏Hg2+‎‏ برای کئوردینه کردن جفت گروه تیمیدین، ‏نامتناسب است.

‎ ‎این گروه نشان داده‌است که دمای ذوب و تغییر رنگ، در محدوده نانومولار
تا میکرومولار، با غلظت ‏Hg2+‎‏ رابطه خطی دارد. آنها همچنین نشان داده‌اند
که این روش برای ‏Hg2+‎‏ انتخابگر است و به ‌‏Mg2+‎، ‏Pb2+‎، ‏Cd2+‎،
‏Co2+‎، ‏Zn2+‎، ‏Ni2+‎ و دیگر یون‌های فلزی حساس نیست. ‏
این محققان می‌گویند که اصول این روش جدید، با جایگزینی تیمیدین با
نوکلئوبازهای (‏nucleobase‏) ‏مصنوعی که به‌صورت انتخابی با دیگر یون‌های
فلزی پیوند می‌دهند، می‌توان برای‌شناسایی دیگر یون‌های ‏فلزی استفاده کرد.

نتایج این تحقیق در مجله ‏Angew. Chem. Int. Ed‏ منتشر شده‌است.