ساخت رگ و پوست مصنوعی در شرکت فناوری بن‌یاخته

شرکت فناوری بن‌یاخته، یکی از شرکت‌های فعال در تولید تجهیزات
و محصولات مبتنی بر فناوری‌نانو است. در ماهنامه قبل، یکی از
محصولات این شرکت را معرفی کردیم. به منظور آشنایی بیشتر با
فعالیت‌های این شرکت، گفت‌وگویی با دکتر یوسف محمدی انجام داده‌ایم.
ایشان رئیس گروه پژوهشی بیومتریال و فناوری‌نانو شرکت فناوری
بن‌یاخته است.

لطفاً شرکت را به طور اجمالی معرفی بفرمایید؟
شرکت فناوری بن‌یاخته یک شرکت خصوصی است و از حدود چهار سال
پیش تأسیس شده و حوزه فعالیت آن «مهندسی بافت» است. این شرکت
فعالیت‌های خود را با پروژه‌ها و طرح‌های پژوهشی آغاز کرد و در
ادامه با تبدیل نتایج حاصل از پروژه‌های پژوهشی به فناوری، به
دنبال عرضه محصولات تجاری در بازارهای داخلی و بین‌المللی است.

به‌طور کلی مهندسی بافت یک حوزه بین رشته‌ای است و یکی از شاخه‌های
مشترک علوم پزشکی، علوم پایه و علوم مهندسی به ‌حساب می‌آید؛
یعنی گروه‌های مختلفی در آن باید با یکدیگر فعالیت مشترک داشته
باشند. این علم عمدتاً در سطح کشورهای آمریکایی، اروپایی و
بعضاً آسیایی گسترش بسیاری یافته، علوم پزشکی را در پاره‌ای از
موارد متحول می‌نماید و در آینده نزدیک نیز تمامی جوانب این
بخش از علم و فناوری را تحت تأثیر قرار خواهد داد. بر خلاف روش‌های
مرسوم، در مهندسی بافت از سلول‌های زنده، داربست‌های زیست‌سازگار
زیست‌تخریب‌پذیر و فاکتورهای رشد برای تولید بافت‌های زنده در
محیط آزمایشگاه‌استفاده می‌شود.
مختصری از محصولات تولیدی شرکت بگویید.
محصولات شرکت در مرحله اول تولید نانوالیاف است؛ نانوالیاف به
الیافی گفته می‌شود که قطرشان کمتر از هزار نانومتر بوده و
نسبت طول به قطر آنها حدود ۵۰ باشد. ویژگی بارز نانوالیاف، سطح
ویژه بسیار بالای آنهاست؛ به‌عنوان مثال اگر یک گرم پلی‌اتیلن
را تبدیل به لیفی با قطر ده میکرومتر نماییم، طول آن صد و۳۰
کیلومتر خواهد شد، ولی اگر همین مقدار را تبدیل به الیافی با
قطر صد نانومتر (نانوالیاف) نماییم، طول آن صد و ۳۰ هزار
کیلومتر می‌شود. برای تولید نانوالیاف روش‌های زیادی وجود دارد
که بهترین آنها، الکتروریسی است. این روش، ساده، کم‌هزینه و
دارای قابلیت‌های کاربردی فراوان است؛ اما یکی از مشکلات اصلی
آن، سرعت تولید پایین است که با تمهیداتی سعی کرده‌ایم این
مشکل تا حدود زیادی اصلاح شود.
نانوالیاف مورد اشاره، می‌توانند از دسته وسیعی از پلیمرها،
سرامیک‌ها و یا از تلفیق این دو دسته از مواد تهیه شوند. در
این زمینه ما فرایند الکتروریسی را حداقل بر روی ۳۰ نوع پلیمر
و سرامیک مختلف با موفقیت به انجام رسانده‌ایم و نانوالیاف
مختلفی را تهیه کرده‌ایم. محصولات متشکل از نانوالیاف تولیدشده
در این شرکت، از نظر کاربردی در دو دسته آزمایشگاهی و تجاری
قرار می‌گیرند.
از محصولات تجاری شرکت در این زمینه می‌توان به نانو ای‌سی‌ام
(NanoECM) اشاره کرد که در واقع بسترهایی متشکل از نانوالیاف
هستند که از پلیمرهای زیست‌سازگار زیست‌تخریب‌پذیر و بیوسرامیک‌های
قابل جذب تهیه می‌شوند. این بسترها در حقیقت داربست‌های بی‌نظیر
و بسیار مناسبی برای کاربردهای مهندسی بافت و آزمون‌های کشت
سلول به شمار می‌روند، این داربست‌ها به‌شدت متخلخل بوده و با
خواص شیمیایی، فیزیکی، مکانیکی، بیولوژیکی و ریزساختاری مختلف
و متنوع می‌توانند تولید شوند.
طراحی و ساخت دستگاه‌های آزمایشگاهی و نیمه‌صنعتی الکتروریسی
با نام تجاری نانوریس (Nano-Spinner) ، یکی دیگر از محصولات
این شرکت است. با به‌کارگیری این دسته از دستگاه‌های
الکتروریسی، امکان تولید نانوالیاف از دسته وسیعی از پلیمرها و
سرامیک‌ها برای محققان حوزه‌های مختلف علوم میسر می‌گردد.
آیا
محصولات شما از نظر اقتصادی توانایی رقابت با محصولات خارجی را
دارند؟
به‌‌رغم آنکه در زمینه تجاری‌سازی محصولات تولیدشده، فعالیت
چندانی در شرکت صورت نگرفته‌است، اما این محصولات در کشور و
نیز در منطقه خاورمیانه بی‌نظیر بوده و با انجام برخی از
اقدامات حرفه‌ای در زمینه تجاری‌سازی، به‌راحتی قابل رقابت با
کشورهای صاحب فن؛ مثل آمریکا، اروپا و ژاپن خواهند بود.
خوشبختانه همینک در منطقه خاورمیانه، کشور خاصی توان رقابت با
این محصولات را نداشته و پتانسیل بالایی برای صادرات به
کشورهای منطقه وجود دارد.
کاربرد اصلی این محصولات در چه حوزه‌ای است؟
محصولات مذکور در حوزه پزشکی کاربردهای بسیاری دارند که عمدتاً
شامل به‌‌کارگیری آنها به‌عنوان پوشش‌های زخم، سیستم‌های رهایش
کنترل‌شده و نیز داربست‌های مهندسی بافت است. به جرأت می‌توان
گفت که بیش از ۷۰ درصد از کاربردهای محصولات متشکل از
نانوالیاف، در حوزه پزشکی قرار دارد.شایان ذکر است که ما در
این زمینه، موفق به تجاری‌سازی دو محصول مهم شامل داربست‌های
هیبریدی نانوساختار برای مهندسی بافت پوست، و نیز عروق دو لایه
نانوساختار با قطر کم برای جایگزینی عروق طبیعی شده‌ایم. تولید
بسترهای متشکل از نانوالیاف کاملاً موازی، از دیگر محصولات این
شرکت است که می‌تواند به‌عنوان داربستی ایده‌آل در مهندسی بافت
عصب به ‌کار رود. روش ما در آرایش‌دهی نانوالیاف در اداره ثبت
اختراع اروپا به ثبت رسیده ‌است.
نوآوری‌های شما در چه زمینه‌ای است؟
همان‌گونه که اشاره شد نوآوری‌های شرکت عمدتاً در زمینه طراحی
و ساخت دستگاه‌های الکتروریسی و تولید نانوالیاف است؛ به‌طوری
که در این زمینه تا به حال یک مورد ثبت اختراع بین‌المللی و
هفت ثبت اختراع داخلی به انجام رسیده‌است و مراحل ثبت دو
اختراع بین‌المللی جدید نیز در حال انجام است.

در شرکت شما چه
گروه‌هایی فعال هستند و چند نفر نیروی شاغل به کار دارید؟
این شرکت از سه گروه پژوهشی تشکیل شده‌است که عبارتند از: گروه
پژوهشی بیومتریال و فناوری‌نانو؛ گروه پژوهشی بیولوژی سلولی (وظیفه
این گروه عمدتاً مطالعه سلول‌های بنیادی است)‌؛ گروه پژوهشی
بیولوژی مولکولی و مهندسی ژنتیک. البته گروه دیگری نیز در شرکت
فعال است که عمدتاً به‌صورت غیر متمرکز فعالیت می‌کند و وظیفه
آن، کاشت بافت‌های زنده تهیه‌شده از طریق مهندسی بافت، همچنین
نمونه‌های مختلف دیگری در مدل‌های حیوانی است.
ما تقریباً ۴۰ نفر نیروی ثابت داریم و تعداد زیادی دانشجوی
کارشناسی ارشد و دکتری و استادان دانشگاه در طرح‌های مختلف ما
همکاری می‌نمایند.
شرکت شما با چه مشکلات عمده‌ای مواجه‌است ؟
بزرگ‌ترین مشکل ما همانند اکثر شرکت‌های نوپا در کشور، در حوزه
تجاری‌سازی فناوری‌های حاصل از پژوهش است. ظاهراً دولت باید در
زمینه حقوق مالکیت معنوی مربوط به دانش‌ فنی، بازاریابی و
تجاری‌سازی فناوری اقدامات گسترده و دامنه‌داری را در کشور
صورت دهد.
بودجه تحقیقاتی شرکت چقدر است؟
تاکنون در زمینه‌های مذکور (طراحی و ساخت دستگاه‌های
الکتروریسی و تولید نانوالیاف) حدود پنج میلیارد ریال هزینه
شده ‌است.
برنامه‌های آینده شما چیست؟
طراحی و ساخت دستگاه‌های الکتروریسی در مقیاس نیمه‌صنعتی،
مراحل پایانی خود را سپری می‌کند که باید توسعه یابد؛ همین‌طور
طراحی و ساخت خطوط تولید صنعتی نانوالیاف و محصولات متشکل از
نانوالیاف در فهرست اقدامات آتی شرکت فناوری بن‌یاخته قرار
دارد.
مشتری‌های شما چه کسانی هستند؟
افراد و سازمان‌های مختلف می‌توانند به‌عنوان مشتری محصولات
اشاره‌شده تلقی شوند. ما توانایی طراحی و ساخت انواع دستگاه‌های
الکتروریسی و محصولات متشکل از نانوالیاف را بر اساس سفارش
مشتریان داریم. این دسته از محصولات برای محققان دانشگاهی و
مراکز پژوهشی بسیار ایده‌آل است.
آیا دستگاه‌های ساخت شما قیمت مشخصی دارد؟
قیمت دستگاه‌های الکتروریسی و محصولات متشکل از نانوالیاف،
بسته به نوع سفارش مشتریان می‌تواند بسیار متفاوت باشد. با این
وجود، این دسته از محصولات در مقایسه با محصولات مشابه موجود
در بازارهای بین‌المللی نظیر نمونه‌های ژاپنی و کره‌ای با قیمت
کمتری قابل عرضه‌است. شایان ‌ذکر است که طراحی و ساخت تمامی
این محصولات تقریباً به‌طور کامل در داخل کشور و با توان
محققان داخلی صورت پذیرفته ‌است.
انتظارات شما از ستاد فناوری‌نانو چیست؟
ستاد ویژه توسعه فناوری‌نانو لازم است که بر روی جنبه‌های
کاربردی و مباحث مرتبط با تجاری‌سازی این فناوری مهم بیش از
پیش متمرکز شود. هم‌اکنون امکان جذب سرمایه کافی برای
تجاری‌سازی محصولات مذکور از سوی شرکت فناوری بن‌یاخته فراهم
است، ولی برخی اقدامات از اختیار مجموعه‌های خصوصی خارج است و
نیازمند حمایت‌های دولتی است؛ به‌عنوان مثال، ستاد می‌تواند
نقش بسیار مهمی را در زمینه بازاریابی‌های داخلی و بین‌المللی،
و صادرات محصولات مورد نظر، چگونگی عقد قرارداد با شرکت‌های
خارجی و. . . ایفا نماید.
از طرف دیگر سیاست‌های حمایتی ستاد باید بیش از گذشته بر روی
اولویت‌های تعیین‌شده در کشور متمرکز شود، برای این منظور لازم
است تا برای جلوگیری از موازی‌کاری‌ها و استفاده مؤثرتر از
منابع سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موجود در کشور، حوزه‌های
اولویت‌دار در قالب طرح‌ها و پروژه‌های تحقیقاتی با بودجه مشخص
به‌صورت کاملاً هدفمند و صحیح ما بین دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها
و مراکز دولتی و خصوصی توزیع شود. بدیهی است که بودجه پژوهشی
کشور در زمینه فناوری‌نانو محدود است؛ لذا لازم است تا این
بودجه در جهت‌های خاص هدایت گردد.
برای شما آرزوی توفیق داریم
من هم از فرصتی که برای معرفی فعالیت ها و محصولات ما فراهم
کردید متشکرم.
 

کارشناس و طراح مصاحبه: ربابه موسوی

تنظیم: فائزه موسوی