مصاحبه با دکتر نیما تقوی‌نیا ؛ محقق برتر (رتبه نهم) در سومین جشنواره برترین‌های نانو

مصاحبه با دکتر نیما تقوی‌نیا؛ محقق برتر (رتبه نهم) در سومین جشنواره برترین‌های نانو

ایجاد صندوق های تخصصی پژوهشی، از مهمترین راه کارهای دولت برای پیشبرد
فناوری نانو است
لطفاً خودتان را معرفی نموده و بفرمایید درحال حاضر در کجا مشغول به فعالیت
هستید؟
نیما تقوی‌نیا هستم، استادیار دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف. تحصیلات خود
را در رشته فیزیک در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه صنعتی شریف در
سال ۴۷۳۱ به پایان رساندم. طی یک دوره ۲ ساله در دانشکده تحقیقات مواد دانشگاه
توهوکوی ژاپن، مشغول تحقیق شدم و در سال ۲۰۰۲ از همین دانشکده در مقطع دکتری
فارغ‌التحصیل شدم. پس از آن به علت جو مساعدی که در کشور برای پژوهشگران به
واسطه تاسیس«مرکز صنایع نوین» به وجود آمده بود به ایران بازگشتم و در دانشگاه
صنعتی شریف مشغول تدریس و تحقیق شدم.
لطفاً در خصوص فعالیت خود در حوزه علوم نانو توضیح داده، بفرمایید از چه زمانی
در این حوزه شروع به فعالیت نموده‌اید و تا چه حد بر آن متمرکز شده‌اید.

عمده فعالیت‌های بنده در ارتباط با تحقیق و تدریس است. بخش کمی نیز مربوط به
کارهای اجرایی است. در حوزه تدریس، بیشتر دروس مرتبط با فناوری نانو را برای
دانشجویان دکتری پژوهشکده نانو یا دانشکده فیزیک ارائه می‌نمایم. اما در واقع
شغل اصلیم تحقیق و توسعه است. در آزمایشگاه نانوذرات و پوشش‌های نانومتری، ما
بر روی زمینه‌هایی همچون ساخت نانوذرات و دیودهای نورتاب، نانوذرات، نانوالیاف
و پوشش‌های فوتوکاتالیست و نیز سلول‌های خورشیدی کار می‌کنیم که لیست کاملی این
پروژه‌ها در سایت آزمایشگاه (edu.sharif.ncl) وجود دارد. هدف نهایی از تمامی
این فعالیت‌ها، در کنار جنبه‌های دانشگاهی و تربیت محققان جوان، ایجاد فناوری
است که در نهایت جامعه ایرانی از آنها منتفع گردد.
آشنایی بنده با حوزه‌های مرتبط با فناوری نانو از زمان انجام پایان‌نامه دکتری
است. در حال حاضر کلیه پروژه‌های که انجام می‌دهم در این زمینه هستند. حوزه
فعالیت ما در گروه نانوذرات و پوشش‌های نانومتری، کاربردهای فناوری نانو در
اپتوالکترونیک است. در ارتباط با نورتابی و ساخت دیودهای نورتاب (LED) بر
نانوذرات CdS و ZnS که با ناخالصی‌هایی نظیر Mn آلاییده شده‌اند، کار می‌کنیم.
در فوتوکاتالیست‌ها، فناوری سل‌های نانوذره‌ای TiO2 و ترکیبات هیبریدی حاصل از
آن را توسعه داده‌ایم و بر روی پوشش‌های خود تمیز شونده و ضد باکتری تمرکز
نموده‌یم. همچنین ساختارهای جدیدی مانند نانوالیاف را برای کاربردهایی مانند
تصفیه هوا و الکترودهای فوتوالکتروشیمیایی ابداع کرده‌ایم. در زمینه ساخت سلول‌های
خورشیدی نیز به تازگی شروع به فعالیت نموده‌ایم و بر روی سلول‌های خورشیدی
مبتنی بر رنگدانه‌ها (Dye) و نانوذرات نیمه هادی (QD) کار می‌کنیم.
آیا تاکنون در این حوزه موفق به تولید محصولی شده‌اید؟ اگر موفق بوده‌اید این
محصول در چه مرحله‌ای می‌باشد؟ آیا تجاری شده و یا برنامه‌ای برای تجاری نمودن
آن دارید؟

فعالیت‌های ما در زمینه فناوری فوتوکاتالیست‌ها در مرحله تجاری‌سازی است و امید
است که در قالب شرکت پوشش‌های نانوساختار این امر محقق شود. مأموریت ما در این
شرکت، بیشتر فروش فناوری و انجام پروژه است. موضوع کاری آن پوشش‌های خودتمیز
شونده و ضد باکتری برای سطوح ساختمانی مانند کاشی، سنگ و … است. در این زمینه
علاقمند هستیم که با شرکت‌ها و افراد متخصص در مباحث توسعه فناوری و تجاری سازی
همکاری کنیم.
تجاری سازی فناوری فرایندی است که در کشور تجربه‌های بسیار نادری از آن موجود
است. این فرایند چرخه‌ای است که یک سمت آن تحقیق و توسعه و سمت دیگر آن
بازاریابی و فروش است. بخش اول این کار که تحقیق و توسعه است نیاز به بودجه و
حمایت مالی دارد و معمولاً حجم بودجه و ریسک آن به حدی است که مانع از آن می‌شود
که افراد با هزینه‌های شخصی بتوانند آنرا پیش ببرند. شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز
علاقه‌ای به این امور ندارند. وام های بانکی ۳ میلیونی و ۱۰ میلیونی هم کاری از
پیش نمی‌برند و از سویی دیگر، بانک‌ها هیچ ریسکی را قبول نمی‌کنند.
درصورت مراجعه سرمایه‌گذاری به شما، چه چیز قابل ارائه‌ای دارید؟
درحال حاضر کار ما مطالعه، تحقیق و توسعه فناوری است و در حال‌ تولید دانش فنی
هستیم.

به نظر جنابعالی چه عواملی باعث موفقیت شما به عنوان یکی از منتخبین جشنواره
برترین‌های فناوری‌نانو شده است؟

معمولاً مجموعه‌ای از عوامل باعث موفقیت می‌شوند و این عوامل برای افراد مختلف،
متفاوت است. در این میان گمان کنم دو نکته باید ذکر شود. ایجاد گروه تحقیقاتی
منسجمی که قادر به فعالیت مؤثر تحقیقاتی، تولید دانش، انتقال آن به افراد جدید
و ایجاد یک دانش انباشته باشد، یکی از مهمترین عواملی است که در همه جای دنیا
به عنوان رمز موفقیت پایدار پژوهشی شناخته می‌شود و برای بنده نیز بسیار مهم
بوده است. موفقیت بنده در واقع به واسطه فعالیت‌های اعضای آزمایشگاه است که با
علاقه و پشتکار تلاش کرده‌اند. نکته دومی که در رشد علمی بنده در ایران کلیدی
بود، حمایت‌های مرکز صنایع نوین وزارت صنایع بود، که با هدف گسترش و توسعه
فناوری‌هایی که منجر به تجاری‌سازی شوند، از فعالیت‌های پژوهشی ما حمایت می‌کرد.
اثرات این حمایت‌ها اکنون به تدریج مشخص می‌شود. این مرکز که در عملکرد بسیار
حرفه‌ای و متفاوت با مراکز دیگر بود، متاسفانه سال گذشته تعطیل شد و تجربه
ارزشمند آن سوخت.
البته انتشار ۵ مقاله ISI در مجلات معتبر بین‌المللی، هدایت ۲ پایان‌نامه دکتری،
هدایت ۶ پایان‌نامه کارشناسی ارشد و ارائه طرح‌های نانوفیبرهای اکسید تیتانیوم
و پوشش‌های نانوساختار که منجر به طرح کسب و کار با توجیه اقتصادی شده‌اند،
مواردی هستند که موجب کسب امتیاز بنده در این دوره از جشنواره شده‌اند.
به نظر شما نقاط قوت و ضعف پژوهش هایتان در چیست؟
یکی از اصلی‌ترین نقاط قوت ما تداوم پژوهش‌‌هایمان و رشد و توسعه آن در چند سال
اخیر بوده است. در کنار این، استقبال فراوان جوانان پژوهشگر، در این زمینه
پشتوانه ما بوده است. بین‌المللی نبودن پروژه‌ها نیز مهمترین نقطه ضعفی است که
باید به اشاره نمود. که پیدایش آن نیز به مشکلات رفت و آمدهای خارجی و عدم
تبادل اطلاعات با گروه‌های تحقیقاتی خارجی برمی‌گردد. نقطه ضعف دیگر، صرف وقت
زیاد برای کارهای کوچک است، یعنی در اینجا تناسبی میان درجه کار و صرف وقت وجود
ندارد.
به نظر شما برای رسیدن به هدف “تولید ثروت و افزایش کیفیت زندگی مردم” به وسیله
فناوری نانو چه باید کرد؟

رشد منابع انسانی، اولین قدم برای دستیابی به این هدف است. چنانچه افرادی
دانشمند، ماهر و خبره در این زمینه تربیت شوند، می‌توانند پتانسیل‌های علمی با‌لقوه
ما را به دانش بالفعل عملی تبدیل کنند. دستیابی به چنین هدفی دور از دسترس نیست.
همچنین باید فضای حرکتی همزمان در زمینه پژوهشی و در زمینه فناوری ایجاد شود.
در عرصه پژوهش باید راه برای پژوهشگران در یک دانشگاه یا پژوهشگاه خوب با
امکانات کافی باز باشد تا بتوانند ایده‌های جدید خود را به عرصه ظهور برسانند.
در بازار فناوری نیز می‌توان با از سر راه برداشتن قوانین دست و پاگیر تولید و
توسعه و ایجاد فضای تشویقی برای صنعتگران و تولیدکنندگان داخلی، فضای حرکتی
کافی را برای پیشرفت ایجاد نمود.
پیشنهادات شما برای بهتر شدن جشنواره برترین‌ها چیست؟
ضمن عرض تشکر از مسئولان برگزاری این جشنواره، تجدیدنظر در معیارهای انتخاب
ضروری به نظر می‌رسد. بهتر است معیارها از شکل کمی به کیفی تغییر یابد و کیفیت
کارها مورد توجه قرارگیرد. بطور مثال درمورد مقاله‌ها Impact Factor در ارزیابی
تأثیر داده شود. همچنین می‌توان تشکیل گروه‌های تحقیقاتی موفق را یکی از ملاک‌های
ارزیابی قرار داد و برای آن امتیازی در نظر گرفت.
آیا برگزاری این جشنواره تأثیری بر پیشرفت ایران در این فناوری داشته است؟
مجموعه فعالیت‌های ستاد که جشنواره یکی از آنها می‌باشد، باعث رشد و ترقی این
فناوری در ایران شده است. همین که یک فناوری دارای متولی باشد، مجموعه کارهای
آن سامان یافته و منسجم می‌شود. ستاد نیز بعنوان متولی فناوری نانو در ایران
این نقش را بخوبی ایفا نموده است.

برای پیشرفت بیشتر کشورمان چه پیشنهادی برای دولت و دست اندرکاران نانو
دارید؟

ایجاد صندوق‌های تخصصی پژوهشی امری است که به نظر من می‌تواند یکی از مهمترین
کارهای دولت باشد. این صندوق‌ها کمک می‌کنند تا بودجه‌ پژوهشی به طور مستقیم به
پژوهشگر برسد و در پیچ و خم بروکراسی‌های نادرست گم نشود. ایجاد یک نظام قانون‌مند
برای بودجه پژوهشی اقدام مهمی است که باید صورت بگیرد.
درحال حاضر ارتباط شما با ستاد ویژه توسعه فناوری نانو چگونه بوده و چه
انتظاراتی از این ستاد دارید؟

ما نیز مانند تمام افرادی که در این کشور در فناوری نانو فعالیت می‌کنند، با
ستاد به عنوان متولی این فناوری در ارتباط هستیم. ارتباط ما اغلب از طریق شبکه
شرکت‌ها صورت می‌گیرد چرا که فعالیت‌های تجاری‌سازی خود را در قالب فعالیت یکی
از شرکت‌های مستقر در مرکز رشد دانشگاه شریف پیگیری می‌نماییم.
با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.