پژوهشگران دانشگاه تربیت مدرس با همکاری پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران موفق به بهبود پایداری روغن پونه کوهی به عنوان نمونه‌ای از روغن‌های اساسی، طی فرایند فرآوری و نگهداری شدند.
افزایش پایداری حرارتی روغن در دانشگاه تربیت مدرس
پژوهشگران دانشگاه تربیت مدرس با همکاری پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران موفق به بهبود پایداری روغن پونه کوهی به عنوان نمونه‌ای از روغن‌های اساسی، طی فرآوری و نگهداری شدند. این محققان همچنین با استفاده از فرآیند ان کپسولیشن (Encapsulation)، رهایش مداوم تری از پونه را باعث شدند که در سیستم‌های بسته‌بندی این نوع رهایش جهت حفظ کیفیت فرآورده غذایی طی دوره نگهداری بسیار مطلوب است.
روغن‌های اساسی مایعات روغنی آروماتیک و فراری هستند که از گیاهان به دست می‌آیند. این روغن‌ها منابع غنی از ترکیبات فعال زیستی مثل ترپنوئیدها و اسیدهای فنولیک هستند که دارای فعالیت ضدمیکروبی و ضدقارچی هستند. در بین انواع زیادی از روغن‌ها، روغن اساسی پونه کوهی به دلیل حضور دو ترکیب فنولی کاراوکرول و تیمول دارای فعالیت ضدمیکروبی و ضداکسندگی است.
اما این روغن نیز همانند سایر روغن‌های اساسی، یک ترکیب فرار است که به آسانی طی فرآوری مواد غذایی، فرمول‌بندی دارو و تهیه فیلم‌های ضدمیکروبی، در معرض حرارت، فشار، نور و یا اکسیژن تبخیر و یا تخریب می‌گردد. به منظور غلبه بر حساسیت و بهبود پایداری ترکیبات زیست فعال طی فرآوری و نگهداری، فناوری نوظهور نانوان کپسولیشن به تازگی در صنایع غذایی و دارویی به کار برده شده است.
دکتر سید فخرالدین حسینی در رابطه با هدف این پژوهش گفت: «هدف تیم پژوهشی ما این بود که با استفاده از فناوری نانوان کپسولیشن پایداری آن را طی فرآوری و نگهداری بهبود دهیم.»
استادیار دانشگاه تربیت مدرس اضافه کرد: «در این تحقیق، روغن پونه کوهی با روش دو مرحله‌ای امولسیون روغن در آب و انعقاد یونی کیتوسان با تری پلی فسفات سدیم به داخل نانوذرات کیتوسان کپسوله گردید. نانوذرات به دست آمده دارای پخش منظم و شکل کروی بودند که به‌وسیله‌ی میکروسکوپ الکترونی روبشی SEM و میکروسکوپ نیروی اتمی AFM مشاهده شدند. کارایی ان کپسولیشن و ظرفیت بارگذاری روغن پونه کوهی به داخل نانوذرات کیتوسان به ترتیب در حدود ۴۷-۲۱% و ۸-۳% بود. مطالعات رهایش در محیط برون تنی نشان دهنده اثر انفجاری اولیه و سپس رهایش آرام روغن بود.»
به گفته حسینی مهمترین ویژگی کاربرد نانوذرات در تحقیق حاضر افزایش پایداری حرارتی روغن پونه کوهی بود. روغن پونه کوهی کپسوله نشده در دمای ۱۹۶ درجه سانتیگراد تخریب گردید در حالی که با کمک نانوان کپسولیشن، تخریب روغن در دمای بین ۳۵۸-۳۴۴ درجه اتفاق افتاد. همچنین با استفاده از فرآیند ان کپسولیشن، رهایش مداومتری از پونه مشاهده گردید که در سیستم‌های بسته‌بندی این نوع رهایش جهت حفظ کیفیت فرآورده غذایی طی دوره نگهداری بسیار مطلوب است.
این پروژه در بسته‌بندی‌های ضدمیکروبی مواد غذایی به دلیل رهایش تدریجی روغن پونه کوهی از نانوذرات و به منظور کند نمودن فساد میکروبی و اکسیداسیونی کاربرد دارد. به علاوه در بحث دارورسانی نیز می‌توان از نانوذرات کیتوسان جهت رهایش کنترل شده مواد دارویی استفاده نمود.
نتایج این کار تحقیقاتی که به دست دکتر سید فخرالدین حسینی و همکاران وی صورت گرفته است، در مجله
Carbohydrate Polymers (جلد ۹۵، شماره ۱، ۵ ژوئن سال ۲۰۱۳) منتشر شده است. علاقمندان می‌توانند متن کامل مقاله را در صفحات ۵۰ الی ۵۶ همین شماره مشاهده نمایند.
