موسسه بهداشت حرفه‌ای فنلاند (FIOH) به کمک اعضای شبکه ایمنی نانو اروپا که شامل بیش از صد نفر از متخصصان پژوهش ایمنی نانو اروپا است، یک راهبرد پژوهشی برای کمیسیون اروپا تدوین کرده است.
ایمنی فناوری نانو در اروپا برای سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵
موسسه بهداشت حرفه‌ای فنلاند (FIOH) به کمک اعضای شبکه ایمنی نانو اروپا که شامل بیش از صد نفر از متخصصان پژوهش ایمنی نانو اروپا است، یک راهبرد پژوهشی برای کمیسیون اروپا تدوین کرده است. این راهبرد نکات محوری پژوهش در زمینه ایمنی نانومواد را در چارچوب هشتمین برنامه کمیسیون اروپا در افق سال۲۰۲۰ تشریح می‌کند.
فناوری نانو به عنوان یک فناوری توانمندساز کلیدی در افق۲۰۲۰ شناخته شده است. لذا اهمیت این رشته برای توانمندسازی اروپا در بازار رقابت تولید کالاهای نوآورانه و خدمات و رفع چالش‌های جهانی مورد تاکید قرار گرفته است. فناوری نانو فرصت‌های قابل توجهی را برای بهبود موقعیت رقابتی اتحادیه اروپا و حل چالش‌های اجتماعی مهم فراهم می‌آورد. در اینجا یک مساله مهم، اطمینان از توسعه ایمن و پایدار در استفاده از فناوری نانو است.
هدف از این سند این است که چشم‌اندازی راهبردی را برای انجام پژوهش‌های آینده در زمینه استفاده و کاربرد ایمن نانومواد مهندسی شده ارائه دهد. افق زمانی این سند شامل سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ است. این سند راهبردی توسط اعضای شبکه ایمنی نانو اروپا توسعه یافته است که مجمعی برای پروژه‌های جاری FP6 و FP7 در کلیه حوزه‌های ایمنی نانو است. انتظار می‌رود اجرای این سند گامی بزرگ و رو به جلو در توسعه نانومواد ایمن و پایدار باشد.
هدف این سند تبیین وضعیت کنونی دانش ایمنی در حوزه نانومواد و فناوری نانو است که منجر به شناسایی شکاف‌های دانشی موجود در این حوزه می‌گردد. همچنین این سند به پیش‌بینی اهداف اصلی تحقیقات آینده در زمینه ایمنی نانومواد مهندسی شده می‌پردازد. در سند مروری بر چشم انداز ایمنی نانو ارائه شده و ایمنی نانو به عنوان بخش جدایی ناپذیر از فعالیت‌های تحقیق و توسعه در حوزه‌های مختلف فناوری نانو و محصولات مرتبط با نانومواد در نظر گرفته شده است. این مساله نیازمند نزدیک شدن به یک رویکرد چند رشته‌ای و انتفاع چند جانبه ذینفعان است تا فرهنگ ایمنی نانو در اروپا و فراتر از آن ترویج شود.
ایمنی نانومواد امروز دچار چالش‌های اساسی گردیده است. ابزارهای در دسترس برای بررسی ایمنی نانومواد مهندسی شده بیشتر اوقات به قدری نامناسب یا طاقت فرسا هستند که ارزیابی کافی ایمنی در آنها به عنوان امری مشکل باقی مانده است. منابع و روش‌های آزمون کنونی عموما قادر به ارزیابی ایمنی نانومواد متعدد و جدیدی که با شتاب روز افزون در حال ظهور هستند، نیستند. این بدین معنی است که نیازمند توسعه الگوهای ارزیابی ایمنی جدیدی هستیم که در سال‌های آینده این مشکلات را رفع کنند. در حال حاضر حمایت از قانونگذاران و صنایع در حوزه فناوری نانو دارای اهمیت بالایی است تا روند شکوفایی شان ادامه یابد. این مساله در صورتی رخ می‌دهد که با شناسایی سریع اولویت‌های پژوهشی و نقشه راه ایمنی فناوری نانو همراه باشد و بیشتر از این نباید صبر کرد. بلکه باید تلاش کرد محصولات تولید شده کنونی، برای شهروندان اروپا و دیگر نقاط جهان ایمن باشند.
برخی از مواردی که جهت ترویج و رشد فناوری نانو در صنعت باید به صورت هم زمان مورد بررسی قرار گیرد، در این سند مشخص شده است. این موارد عبارتند از:
۱- تنظیم چارچوب مقررات برای نانومواد مهندسی شده و فناوری نانو با در نظر گرفتن موضوع مهم استانداردسازی در راستای ترویج تجربیات موفق و تسهیل ارتباطات
۲- تشکیل یک زنجیره نوآوری- ارزش برای ایمنی و سلامت محیط زیست و حل چالش‌ها در زنجیره ارزش از طریق ایجاد نوآوری و توسعه روش‌های جدید
۳- توسعه زیرساخت‌ها در حوزه ایمنی نانومواد برای ترویج و ارتقای تحقیقات، تحصیلات و نوآوری
۴- توسعه همکاری‌های بین‌المللی و گفتگوی جهانی با توجه به فضای تحقیقات جهانی ایمنی فناوری نانو
۵- اطلاع رسانی و انتشار نتایج پژوهش‌ها برای ذینفعان کلیدی خارج از جامعه تحقیقاتی، شامل: صنعت، نهادهای تنظیم مقررات و …
علاوه بر این سند راهبردی وضعیت کنونی را توصیف می‌کند و نیازها و اولویت‌های تحقیقاتی در ده سال آینده را در چهار حوزه موضوعی زیر تقسیم بندی می‌کند:
۱- شناسایی و طبقه بندی نانومواد
۲- مواجهه با نانومواد و جابجایی و تبدیل آنها
۳- مکانیزم‌های خطرزا مربوط به اثرات نانومواد بر انسان و محیط زیست
۴- ابزارهای ارزیابی و مدیریت ریسک شامل پایگاه‌های داده و آنتولوژی
سند راهبردی مجموعه‌ای از اولویت‌های پژوهشی مورد نیاز را استخراج می‌کند که برای رسیدن به اهداف نقشه راه مورد نیاز هستند. در نهایت اجرای موفقیت‌آمیز و به موقع این نقشه راه – که با تعیین اولویت‌های پژوهشی جدیدتر به طور مداوم در حال اصلاح است- به توسعه یک جعبه ابزار NanoHSE (ایمنی، بهداشت و محیط زیست) در زمینه ارزیابی مواجهه، پیش بینی خطرات و مدیریت آنها منجر خواهد شد که امکان پیاده‌سازی پایدار فناوری نانو را ممکن می‌سازد.
فناوری نانو به عنوان یک فناوری توانمندساز به زودی پر کاربرد خواهد شد و به عنصری کلیدی در زنجیره نوآوری- ارزش تبدیل خواهد شد. پتانسیل فوق العاده‌ای در فناوری نانو وجود دارد تا راه‌حلی برای مشکلات کنونی و آینده جامعه گردد. بنابراین دیدگاه ایمنی پیش از طراحی به معنی آمیختن ایمنی نانو با فرایند توسعه فناوری نانو و تولید محصولات جدید، از اهمیت حیاتی برخوردار است.
