پژوهشگران ایرانی امکان اندازه‌گیری مقادیر بسیار کم برخی از فلزات سنگین در آب و مواد غذایی را فراهم ساختند.
امکان شناسایی فلزات سنگین سمی در مواد غذایی
پژوهشگران ایرانی امکان اندازه‌گیری مقادیر بسیار کم برخی از فلزات سنگین در آب و مواد غذایی را فراهم ساختند. آنان در این کار با استفاده از یک ترکیب نانو متخلخل SBA-15 عامل دار شده با گوانیدین در نقش یک جاذب عالی برای فلزات، به این مهم دست پیدا کردند. این نانوجاذب‌ها می‌توانند در صنایع غذایی، صنعت تصفیه آب و فاضلاب، مؤسسه استاندارد وکلیه آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت که اندازه‌گیری این عناصر را در برنامه داشته دارند، کاربرد داشته باشند.
با توجه به اینکه فلزات سنگین اغلب غلظت بسیار کمی در مواد غذایی دارند و از سوی دیگر بافت این نمونه‌ها نیز بسیار پیچیده است، اندازه‌گیری فلزات سنگین دراین نمونه‌ها مشکل و با خطای قابل توجهی همراه است. بنابراین معمولا یک مرحله جداسازی و پیش تغلیظ قبل از اندازه‌گیری، ضروری است. یکی از روش‌های متداول برای اندازه‌گیری فلزات، طیف سنجی جذب اتمی شعله‌ای است و زمانی که هدف، اندازه‌گیری آن‌ها در مواد غذایی باشد همان مشکلات اشاره شده در فوق وجود خواهد داشت. در این راستا، در این طرح اقدام به معرفی یک مرحله پیش تغلیظ فلزات سنگین قبل از اندازه‌گیری با روش طیف سنجی جذب اتمی شعله‌ای شده است تا هم غلظت فلزات درگستره قابل اندازه‌گیری با این روش قرار گیرد و هم مزاحمت‌های بافت نمونه حذف گردد.
دکتر لیلا حاجی آقابابائی عضو هیئت علمی گروه شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری در این باره گفت: « با توجه به اینکه اندازه‌گیری فلزات سنگین در نمونه‌های غذایی، به دلیل بافت پیچیده این نمونه‌ها، مشکل و اغلب با خطا همراه است، در این کار تصمیم به توسعه یک تکنیک پیش تغلیظ ساده، سریع و کارا به منظور اندازه‌گیری مقادیر کم یون‌های سرب، مس، کادمیم و روی در نمونه‌های آبی و غذا گرفته شد.»
در این کار تحقیقاتی در مرحله اول، ترکیب نانو متخلخل SBA-15 عامل دار شده با گوانیدین، تهیه شد و خصوصیات ساختاری آن بررسی گردید. در مرحله بعد از این ترکیب جهت استخراج و پیش تغلیظ برخی از فلزات سنگین که جزو عناصر سمی و زیان آور برای محیط زیست و موجودات زنده هستند، استفاده گردید و در نتیجه امکان اندازه‌گیری مقادیر کم این عناصر فراهم شد. در نهایت اندازه‌گیری یون‌های سرب، مس، کادمیم و روی در انواع نمونه‌های آبی و غذایی با این روش انجام شده و نتایج رضایت بخشی حاصل گردید.
نانو حفره‌های موجود در ساختار SBA-15 باعث می‌شوند که سطح تماس جاذب با محلول زیاد شود ودر نتیجه ظرفیت جذب یون‌ها بر روی این ترکیب افزایش یابد. در ضمن نظم و یکنواختی بالای این نانو حفره‌ها نیز سبب تکرار پذیری عالی فرایند استخراج می‌گردد.
نتایج این کار تحقیقاتی به‌دست دکتر لیلا حاجی آقابابائی و همکاران در مجله Food Chemistry (جلد ۱۴۱، شماره۳، دسامبر ۲۰۱۳، صفحات۱۹۱۶-۱۹۲۲) منتشر شده است.
