محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران جهت درمان سرطان روده اقدام به ساخت و بررسی عملکرد گونه‌ای از نانوداروها نموده‌اند که قابلیت تجویز خوراکی داشته باشد. این نانودارو، که در مقیاس آزمایشگاهی تولید شده، به روشی ساده قابل تولید بوده و بسیار اثربخش است.
دانشگاه علوم پزشکی تهران: گامی نو در درمان سرطان روده با نانوداروی خوراکی
جم سیتابین یک داروی ضدسرطان محلول در آب است که تنها به شکل تزریقی در بازار دارو موجود بوده و شکل خوراکی ندارد. این دارو در درمان برخی سرطان‌ها از جمله سرطان روده مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به محلول بودن این دارو و اینکه از طریق حامل‌های موجود در سطح سلول برداشت می‌شود، میزان ورود آن به داخل سلول محدود است. در این طرح، سیستم نانوذره‌ای با کمک پلیمر کیتوسان طراحی شده که می‌تواند اثربخشی دارو را در از بین بردن سلول‌های سرطانی افزایش دهد.
دکتر حسنیه حسین زاده، فواید اصلی استفاده از نانوداروی طراحی شده را این‌گونه توضیح داد: «نانوذرات تهیه شده می‌توانند میزان داروی جم سیتابین مورد استفاده در درمان سرطان روده را کاهش دهند. لذا کاهش اثرات جانبی دارو و افزایش اثربخشی آن و کاهش هزینه‌ی مصرفی در درمان با دارو، از مزایای اصلی استفاده از نانوداروی پیشنهادی خواهد بود.»
وی در ادامه افزود: «مزیت روش مورد استفاده، ساده بودن آن و عدم استفاده از حلال‌های آلی در تهیه‌ی نانوذرات است. علاوه بر این، تهیه‌ی شکل خوراکی از دارویی که تا کنون فقط به فرم تزریقی وجود داشته، از جهت سهولت استفاده و تجویز از اهمیت زیادی برخوردار است. این طرح می‌تواند در صنعت داروسازی برای تهیه‌ی فرمولاسیون‌های داروهایی در مقیاس نانو جهت دارورسانی به شکل خوراکی مورد استفاده قرار گیرد.»
حامل‌های تهیه شده در این طرح ویژگی مخاط چسبی بالایی دارند. با توجه به اینکه در بخش‌های مختلفی از دستگاه گوارش، مثل روده، مقدار تولید موسین بالاست، این نانوذرات می‌توانند به عنوان یک سیستم کارا و مؤثر برای دارورسانی مستقیم به این نواحی مورد استفاده قرار گیرند. به عبارت دیگر، نانوذرات کیتوسانی حاوی جم سیتابین، می‌توانند با موسین تولید شده توسط سلول‌های روده اتصال برقرار کرده و با غلظت زیادی در سطح سلول تجمع پیدا کنند. رها شدن آهسته‌ی جم سیتابین از نانوذرات چسبیده به سطح سلول باعث افزایش دسترسی ناقل غشایی نوکلئوزیدی به دارو و افزایش ورود دارو به سلول می‌شود.
به گفته‌ی حسین زاده، نانوذرات بدست آمده دارای ساختار کروی با اندازه‌ی ۸۰ تا ۱۷۰ نانومترند. از طرفی مطالعات برون تنی این نانوذرات بر روی رده‌ی سلولی سرطان روده‌ی انسانی HT29 نشان داده که نانوذرات تهیه شده در مقایسه با داروی جم سیتابین، کارایی بالاتری داشته و با دوز دارویی کمتر از آن، اثربخشی بالایی در مرگ سلول‌های سرطان روده نشان می‌دهند.
نتایج این کار در مجله‌ی INTERNATIONAL JOURNAL OF NANOMEDICINE (جلد ۷، شماره ۱، سال ۲۰۱۲، صفحات ۱۸۵۱ تا ۱۸۶۳) به چاپ رسیده است. دکتر فاطمه اطیابی، دکتر سید ناصر استاد- اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران- و دکتر حسنیه حسین زاده- دستیار گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه تهران- در انجام این طرح همکاری داشته‌اند.
دکتر حسنیه حسین زاده، فواید اصلی استفاده از نانوداروی طراحی شده را این‌گونه توضیح داد: «نانوذرات تهیه شده می‌توانند میزان داروی جم سیتابین مورد استفاده در درمان سرطان روده را کاهش دهند. لذا کاهش اثرات جانبی دارو و افزایش اثربخشی آن و کاهش هزینه‌ی مصرفی در درمان با دارو، از مزایای اصلی استفاده از نانوداروی پیشنهادی خواهد بود.»
وی در ادامه افزود: «مزیت روش مورد استفاده، ساده بودن آن و عدم استفاده از حلال‌های آلی در تهیه‌ی نانوذرات است. علاوه بر این، تهیه‌ی شکل خوراکی از دارویی که تا کنون فقط به فرم تزریقی وجود داشته، از جهت سهولت استفاده و تجویز از اهمیت زیادی برخوردار است. این طرح می‌تواند در صنعت داروسازی برای تهیه‌ی فرمولاسیون‌های داروهایی در مقیاس نانو جهت دارورسانی به شکل خوراکی مورد استفاده قرار گیرد.»
حامل‌های تهیه شده در این طرح ویژگی مخاط چسبی بالایی دارند. با توجه به اینکه در بخش‌های مختلفی از دستگاه گوارش، مثل روده، مقدار تولید موسین بالاست، این نانوذرات می‌توانند به عنوان یک سیستم کارا و مؤثر برای دارورسانی مستقیم به این نواحی مورد استفاده قرار گیرند. به عبارت دیگر، نانوذرات کیتوسانی حاوی جم سیتابین، می‌توانند با موسین تولید شده توسط سلول‌های روده اتصال برقرار کرده و با غلظت زیادی در سطح سلول تجمع پیدا کنند. رها شدن آهسته‌ی جم سیتابین از نانوذرات چسبیده به سطح سلول باعث افزایش دسترسی ناقل غشایی نوکلئوزیدی به دارو و افزایش ورود دارو به سلول می‌شود.
به گفته‌ی حسین زاده، نانوذرات بدست آمده دارای ساختار کروی با اندازه‌ی ۸۰ تا ۱۷۰ نانومترند. از طرفی مطالعات برون تنی این نانوذرات بر روی رده‌ی سلولی سرطان روده‌ی انسانی HT29 نشان داده که نانوذرات تهیه شده در مقایسه با داروی جم سیتابین، کارایی بالاتری داشته و با دوز دارویی کمتر از آن، اثربخشی بالایی در مرگ سلول‌های سرطان روده نشان می‌دهند.
نتایج این کار در مجله‌ی INTERNATIONAL JOURNAL OF NANOMEDICINE (جلد ۷، شماره ۱، سال ۲۰۱۲، صفحات ۱۸۵۱ تا ۱۸۶۳) به چاپ رسیده است. دکتر فاطمه اطیابی، دکتر سید ناصر استاد- اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران- و دکتر حسنیه حسین زاده- دستیار گروه فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه تهران- در انجام این طرح همکاری داشته‌اند.
