محققان دانشگاه علوم پزشکی مشهد طی همکاری مشترکی با پژوهشگران مرکز تحقیقات پزشکی مشهد، نمونه های آزمایشگاهی رادیو دارویی را طراحی کرده اند که تصویر برداری از جریان خون انسان را امکان پذیر نموده است. از مزیت های این رادیوداروهای نانوساختار، می توان به ایمنی
مشهد: گامی بزرگ جهت تصویر برداری از جریان خون انسان به کمک نانورادیوداروها
در سال های اخیر، با توسعه‌ی پزشکی هسته ای، بررسی نحوه‌ی عملکرد قلب، نقشه برداری از جریان خون و شناسایی خونریزی دستگاه گوارشی از مهم‌ترین اهداف این علم نوین به شمار می آید. البته یکی از بزرگ‌ترین موانع در تصویربرداری جریان خون در بدن انسان، نشاندار نمودن گلبول های قرمز خون بیمار در محیط آزمایشگاه در بخش پزشکی هسته ای است که ریسک انتقال عفونت را از طریق خون افزایش می دهد. بنابراین، نیاز مبرم به یک جایگزین مناسب و ایمن با ماندگاری بالا جهت تصویربرداری از عروق به شدن احساس می شود.
به گفته‌ی دکتر محمود رضا جعفری، هدف از این پژوهش طراحی رادیوداروی مناسب برای عکسبرداری از جریان خون به کمک ترکیبات نانوساختار پلیمری بوده است. به این منظور نمونه هایی از یک فرآورده‌ی پلیمری نانوساختار تهیه شده و پس از نشاندار شدن، با استفاده از روش های موجود، عملکرد آن برای عکسبرداری جریان خون در مدل حیوانی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
وی در ادامه در خصوص آزمون صورت گرفته در شرایط درون تنی بر روی نمونه‌ی طراحی شده عنوان کرد: «در این پژوهش، پس از تهیه‌ی نانولیپوزوم های پلی اتیلن گلایکول، این ترکیبات جهت ردیابی در جریان خون، نشاندار شدند. نانولیپوزوم ها، پس از ورود به بدن، ضمن ارزیابی میزان ماندگاری و امکان انتشار مناسب در جریان خون، مورد آزمون عکسبرداری جریان خون عروقی قرار گرفته‌اند.»
طبق نتایج حاصل شده به کمک رادیوداروی طراحی شده در این طرح، امکان تولید نانولیپوزوم های مشابه سلول های خونی انسان وجود دارد. این نانولیپوزوم ها، توانایی همسان سازی عملکرد سلول ها در عروق خونی جهت تصویربرداری از جریان خون را دارد. همچنین با بهره گیری از نانو لیپوزوم های طراحی شده، بررسی دقیق تر عملکرد دریچه های قلبی و محاسبه میزان برون دهی قلب، میسر شده است.
جعفری، در پایان به روش ساخت و بررسی عملکرد این نانو داروی اشاره کرده و افزود: « در ابتدا نانولیپوزمهای پلی اتیلن گلایکول حاوی گلوتاتیون به روش تبخیر حلال و اکستروژن تهیه شده و ابعاد آن ها در بازه ۵۰ تا ۱۰۰ نانومتری، با استفاده از میکروسکوپ الکترونی و دستگاه اندازه گیری سایز و بارسطحی تأیید شده است. نانولیپوزوم ها به کمک ترکیبات چربی دوست ۹۹mTc-HMPAO نشاندار شد و پس از تغلیظ سازی به کمک دستگاه فیلتر سانتیریفیوژ، با تزریق وریدی به دم موش ها یا گوش خرگوش ها وارد شد. در مرحله آخر، با استفاده از دوربین گاما سوفا با کولیماتور با انرژی پائین و رزولوشن بالا، توسط متخصص پزشکی هسته ای، تصاویر جریان خون اطراف قلب، کبد ، طحال ، مثانه از نظر کیفی بررسی شده و جهت بررسی نیمه کمی با رسم(ROI) Regions of Interest صورت گرفت.»
نتایج این پژوهش در مجله‌ی Iranian Journal of Pharmaceutical Research (جلد ۱۴، شماره ۴، سال ۲۰۱۵، صفحات ۹۸۱ تا ۹۸۸) به چاپ رسیده و حاصل همکاری دکتر کیوان صدری – عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد- و سایر همکاران از اعضای هیأت علمی دانشگاه های علوم پزشکی مشهد ، مرکز داروسازی مشهد، مرکز تحقیقات پزشکی هسته ای مشهد و پژوهشگاه علوم و تکنولوژی تهران است.
