محققان دانشگاه آزاد واحد قائم‌شهر، با طراحی نانوکامپوزیت‌هایی در مقیاس آزمایشگاهی، قابلیت تشخیص سریع فلزات سنگین نظیر نیکل را امکان‌پذیر نموده‌اند. این نانوکامپوزیت‌ها که به روشی ساده و کم هزینه تهیه می‌شوند، در صورت تکمیل مطالعات و تولید انبوه می‌توانند
مازندران: استفاده از نانوجاذب‌ها جهت شناسایی یون نیکل موجود در پساب‌های صنعتی
امروزه با صنعتی شدن شهرها، انواع فلزات سنگین از طریق پساب کارخانه‌های صنعتی وارد رودخانه و سپس دریا می‌شوند. ورود این فلزات در محل رشد آبزیانی نظیر انواع ماهی‌ها منجر به ورود غیرمستقیم آن‌ها به بدن انسان می‌گردد. افزایش فلزات سنگین غیر لازم در بدن انسان‌ها، یکی از مهم‌ترین عوامل شیوع بیماری‌های مهلکی همچون سرطان است. متأسفانه این فلزات روزانه از طریق مصرف انواع نوشیدنی‌ها و غذاهای مصرفی نیز وارد بدن انسان می‌شوند. ازاین‌رو تشخیص سریع و حذف فلزات سنگین موجود در پساب‌های صنعتی، آب دریاها و انواع ماهی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به گفته‌ی دکتر علی میرابی، محقق طرح، هدف از این پژوهش، طراحی یک جاذب مغناطیسی عامل دار شده با استفاده از نانوذرات جهت تشخیص سریع فلز نیکل در پساب‌های صنعتی و حذف آن بوده است. به این منظور عملکرد نانوکامپوزیت طراحی شده در اندازه‌گیری فلز نیکل در محیط‌های مختلفی همچون آب دریا، بافت ماهی‌ها و پساب‌های خروجی کارخانه‌های صنعتی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
وی با بیان اهمیت بهره‌گیری از نانوجاذب تولیدی افزود: «یکی از مشکلات موجود در اندازه‌گیری میزان نیکل موجود در محیط‌های مختلف، غلظت پایین نیکل در آن‌هاست. ازاین‌رو دستگاه‌های شناسایی رایج، قادر به اندازه‌گیری غلظت نیکل نیست. در این موارد، با بهره‌گیری از این نانوجاذب‌های اکسید آهن، امکان پیش تغلیظ نمودن فلز نیکل در محیط مهیا می‌شود و دستگاه قادر به اندازه‌گیری آن است. این ویژگی به مساحت سطح بالای نانوذرات تولیدی و توانایی فوق‌العاده‌ای برای جذب نیکل مربوط است.»
میرابی پیرامون نحوه‌ی ساخت و ارزیابی نمونه‌های نانوجاذب ساخته شده افزود: «بعد از تهیه نانو جاذب اکسید آهن، با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM)، ریخت شناسی و اندازه‌ی آن‌ها بررسی شده است؛ اندازه‌ی نانوذرات کمتر از ۲۰ نانومتر محاسبه شده است. سپس مقادیر بهینه برای میزان غلظت حلال، مقدار جاذب متناسب با میزان غلظت اسیدی در محیط تعیین گردیده است. همچنین مقدار نیکل در نمونه‌های غذایی: جو، نشاسته، لوبیا سفید، باقلا سیاه، باقلا سبز، آرد ذرت و آرد برنج بر حسب میکروگرم بر گرم و در نمونه آب‌های دریا، رودخانه و آب شهر برحسب نانوگرم بر میلی‌لیتر محاسبه شده است.»
دکتر علی میرابی- عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر- دکتر علی شکوهی راد- استادیار گروه مهندسی شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر- و سمانه نورانی- فارغ‌التحصیل همین دانشگاه- در انجام این طرح همکاری داشته‌اند. نتایج این کار در مجله‌ی TrAC Trends in Analytical Chemistry (جلد ۷۴، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۴۶ تا ۱۵۱) به چاپ رسیده است.
