محققان دانشگاه علوم پزشکی همدان با همکاری محققان دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی در طی انجام یک طرح مشترک آزمایشگاهی موفق به ساخت نانو حسگری شده‌اند که قادر است وجود مواد نیرو زا در بدن ورزشکاران را با دقت و سرعت بالایی تشخیص
دانشگاه علوم پزشکی همدان: امکان تشخیص سریع و دقیق مصرف مواد نیروزا توسط ورزشکاران
بیشتر مردم با معنای عام واژه‌ی دوپینگ آشنایی دارند. دوپینگ به معنی استفاده‌ی غیرمجاز از داروها یا روش های غیر مجاز است که ورزشکاران برای عملکرد بهتر در طول مسابقه مصرف می‌کنند. بهبود عملکرد ورزشی از طریق استفاده از مواد خارجی و یا مصنوعی توسط ورزشکاران ممنوع است. در عمل، استفاده از مواد ممنوعه از طریق آزمایش خون و ادرار ورزشکاران کنترل می‌شود که قبل، همزمان و یا بعد از مسابقه از آن‌ها جمع‌آوری می‌گردد. این نمونه‌ها در آزمایشگاه به‌وسیله‌ی دستگاه‌های آنالیز پیشرفته مورد بررسی قرار می‌گیرند. دستگاه‌های مذکور از روش‌های متفاوتی برای تشخیص و اندازه‌گیری مواد ممنوعه استفاده می‌کنند. امروزه معرفی روش‌های جدید و یا بهبود عملکرد روش‌های قبل، مورد توجه واقع شده است.
دکتر رشید حیدری مقدم با اشاره به استفاده‌ی کشتی گیران از هورمون تستوسترون به‌عنوان یک ماده‌ی نیروزا و همچنین اندازه‌گیری دشوار این ماده در نمونه‌های خون و ادرار اظهار داشت: «هدف از انجام این پژوهش ارائه‌ی یک نانوحسگر زیستی است که قادر است میزان هورمون تستوسترون در مایعات بیولوژیکی را با به کارگیری یک روش ساده اندازه‌گیری کند.»
وی در ادامه با تأکید بر مشکلات روش‌های مورد استفاده در تشخیص تستوسترون به معرفی مزایای استفاده از روش حاضر پرداخت: «با توجه به اینکه آماده‌سازی نمونه‌های بیولوژیکی نیازمند صرف زمان طولانی و به‌کارگیری روش‌های پیچیده است، استفاده از نانوحسگر تولید شده در این پژوهش، مشکلات مذکور را مرتفع می‌سازد. این موضوع موجب می‌شود فرایند تشخیص و اندازه‌گیری با سرعت بالاتری انجام گیرد. به‌علاوه، این نانوحسگر از حد تشخیص پایینی نیز برخوردار است.»
قابلیت الکتروکاتالیتی نانو صفحات گرافن به خوبی به اثبات رسیده است. الکترودهای اصلاح شده با گرافن، فعالیت الکتروکاتالیتی بالایی در مواجهه با مولکول‌های زیستی از خود بروز می‌دهند. به دلیل خواص منحصربه‌فرد ساختاری و الکتریکی گرافن، در این طرح از الکترود متشکل از نانوصفحات اکسیدگرافن احیا شده و کربن شیشه‌ای به‌منظور اندازه‌گیری ساده و سریع هورمون تستوسترون در نمونه‌ی خون و ادرار استفاده شده است.
حیدری مقدم در خصوص نحوه‌ی ارزیابی عملکرد این حسگر گفت: «در مطالعه‌ی حاضر، اثر حضور عامل فعال سطحی کاتیونی CTAB نیز بر پاسخ حسگر نسبت به هورمون تستوسترون مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین به‌منظور بررسی پلاسمای خون و نمونه‌ی ادرار کشتی گیران شهر همدان و محتوای تستوسترون موجود در نمونه‌ی آمپول‌های تجاری از این حسگر استفاده شد و نتایج به دست آمده با نتایج حاصل شده از یک روش استاندارد مقایسه گردید. بررسی‌ها نشان می‌دهند حضور عامل فعال سطحی CTAB موجب افزایش قابل‌ملاحظه‌ی سیگنال الکتروشیمیایی و در نتیجه افزایش میزان حساسیت این نانوحسگر می‌گردد.»
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر رشید حیدری مقدم- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، دکتر عباس فرمانی- عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان است که با همکاری محققانی از دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی صورت گرفته است. نتایج این کار در مجله‌ی Materials Science and Engineering C (شماره‌ی ۶۱، سال ۲۰۱۶، صفحات ۲۴۶ تا ۲۵۰) به چاپ رسیده است.
