محققی از دانشگاه آزاد اسلامی فلاورجان موفق به سنتز حسگری نانوکامپوزیتی شده است که می‌تواند مقدار داروی مسکن مصرف‌شده را به‌طور دقیق اندازه‌گیری کند. این محصول آزمایشگاهی در کارخانه‌های تولید دارو جهت کنترل کیفیت داروهای تولیدشده نیز کاربرد دارد.
فلاورجان: اندازه‌گیری دقیق مقدار داروی مسکن در بدن توسط حسگر نانوکامپوزیتی
مصرف دارو اصلی‌ترین روش درمان بیماری‌های به شمار می‌رود. از سوی دیگر اکثر داروها علاوه بر اثر درمانی، دارای اثرات جانبی نیز هستند که مصرف بیش‌ازحد آن‌ها می‌تواند خطرآفرین باشد. ازاین‌رو اندازه‌گیری میزان داروی مصرف‌شده در بدن یکی از راه‌های جلوگیری از بروز اثرات جانبی و افزایش خاصیت درمانی دارو محسوب می‌شود. امروزه روش‌های مختلفی جهت اندازه‌گیری میزان دارو در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد که روش الکتروشیمیایی به دلیل ساده و ارزان بودن، بیش از سایر روش‌ها موردتوجه واقع شده است.
دکتر مسعود فولادگر، مجری طرح، با معرفی داروی نالبوفنین و موارد استفاده‌ی آن در خصوص اهداف دنبال شده در این طرح گفت: «نالبوفین یک داروی نیمه سنتزی است که از دسته‌ی داروهای مسکن به شمار می‌رود. کاربرد عمده‌ی پزشکی این دارو در سکته‌ی قلبی، آماده‌سازی برای عمل جراحی و پس از عمل به‌عنوان یک ابزار کمکی در هنگام بی‌هوشی عمومی است. همچنین این دارو مانند مورفین از جمله مواد مخدر محسوب می‌شود و گاهی معتادان به آمفتامین، از نالبوفنین به‌عنوان یک جایگزین استفاده می‌کنند. هدف از انجام این پژوهش ارائه‌ی روشی ساده بر پایه‌ی حسگر به‌منظور تشخیص و اندازه‌گیری میزان داروی نالبوفین در نمونه‌های حقیقی نظیر نمونه‌ی ادرار بوده است.»
حسگر ساخته شده در این طرح مقادیر بسیار ناچیز داروی نالبوفین را در نمونه‌های زیستی اندازه‌گیری می‌کند. به‌علاوه استفاده از این حسگر نانوکامپوزیتی از بروز اثرات جانبی مخرب داروی مذکور جلوگیری می‌کند. همچنین این حسگر روشی ساده و ارزان‌قیمت برای اندازه‌گیری داروی نالیوفین ارائه می‌دهد.
فولادگر نقش فناوری نانو در ساخت این حسگر را بدین‌صورت تشریح کرد: «استفاده از ساختار نانوکامپوزیتی در ساخت این حسگر موجب می‌شود سطح‌فعال الکترود افزایش یابد. از سوی دیگر افزایش مراکز فعال و بهبود سینتیک انتقال الکترون به سطح الکترود سبب می شود که جریان حاصل از اکسایش دارو روی سطح الکترود نیز افزایش یابد و این موضوع امکان اندازه‌گیری مقادیر کمتری از دارو را فراهم می‌کند. بهبود رسانایی الکتریکی درون الکترود نیز از مزایای دیگر استفاده از ساختار نانوکامپوزیتی در ساخت این حسگر است.»
وی در ادامه افزود: «در مرحله‌ی اول نانوکامپوزیت نیکل اکسید و نانولوله‌های کربنی عامل دار با روش رسوب‌دهی شیمیایی نیکل در حضور نانولوله‌های کربنی سنتز شد. سپس نانوکامپوزیت حاصل به‌وسیله‌ی میکروسکوپ الکترونی و پراش پرتو ایکس مشخصه یابی شد. در نهایت نانوکامپوزیت سنتز شده در ساخت الکترود خمیر کربنی به همراه یک مایع یونی به کار گرفته شده و رفتار الکتروشیمیایی نالبوفین بر روی سطح این الکترود مورد مطالعه قرار گرفت.»
نتایج حاصل از آزمون‌ها بیانگر این حقیقت است که حسگر ساخته‌شده در محدوده‌ی وسیعی از غلظت نالبوفین (۰/۲ تا ۵۰۰ میکرومولار) دارای پاسخ خطی است. همچنین این حسگر از انتخاب گری بالایی نسبت به داروی مذکور برخوردار است.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر مسعود فولادگر- عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فلاورجان- و دکتر حسن کریمی مله- عضو هیأت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان- است. نتایج این کار در مجله‌ی Sensors and Actuators B: Chemical (جلد ۸، شماره‌ی ۳۲۰، سال ۲۰۱۶، صفحات ۴۵۶ تا ۴۶۲) به چاپ رسیده است.
