پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شیراز در تحقیقات خود موفق به ساخت نمونه‌های آزمایشگاهی از نوعی نانوحامل‌هایی شده‌اند که کارایی آن جهت درمان سرطان به روش ژن درمانی است. این نانوحامل به صورت هدفمند، ژن مورد نظر را به سلول سرطانی وارد کرده و منجر به درمان سلول می‌گردد. لذا افزون بر اثر درمانی بالاتر، آثار جانبی آن نیز در مقایسه با داروهای متداول شیمی درمانی بسیار کمتر خواهد بود.
طراحی سامانه‌ی هدفمند انتقال ژن به سلول سرطانی
در سال‌های اخیر، تحویل هدفمند دارو توسط نانوذرات پلیمری به عنوان یک رویکرد مؤثر در انتقال مواد ژنتیکی به سلول‌ها در نظر گرفته شده است. طبق مطالعات، هدف قرار دادن سایتهای تومور با استفاده از گیرنده‌های اینتگرین که بر روی سطح سلول‌ها قرار دارند، راهکار بسیار مفیدی برای هدایت ژن مورد نظر به سلول‌های بدخیم است. این شیوه بر محدودیت‌های کاربردهای بالینی گستره‌ی زیادی از مواد شیمی درمانی غلبه خواهد کرد.
دکتر علی دهشهری در بیان هدف این تحقیق عنوان کرد: «پروتئین اینترلوکین ۱۲، در چندین کارآزمایی بالینی به عنوان یک عامل ضد توموری با اثرات ضد رگزایی (آنتی آنژیوژنز) قوی به کار رفته است. با این حال، این داروی نوترکیب پروتئینی، به دلیل عوارض جانبی ناشی از سمیت سیستمیک، منجر به بروز چند مورد مرگ شده است. لذا کاربرد گسترده‌ی بالینی آن محدود گردیده است.»
وی در ادامه با اشاره به اهمیت یافتن ایمنی درمان سرطان و خصوصاً ژن درمانی، به راه حل جایگزین استفاده‌ی مستقیم از این دارو پرداخت و افزود: «انتقال ژن کد کننده‌ی این پروتئین به سلول‌های توموری، یک راهکار پیشنهادی است. با این هدف که بیان ژن و تولید این پروتئین صرفاً در بافت سرطانی اتفاق افتد و در نتیجه عوارض سمی سیستمیک مرتبط با آن بروز نکند. بدین منظور لازم است که ژن اینترلوکین ۱۲ به صورت هدفمند به چنین سلول‌هایی منتقل گردد.»
دهشهری در ادامه، در توضیح سامانه‌ی هدفمند طراحی شده عنوان کرد: «با توجه به بیان بیش از حد اینتگرین‌ها بر روی بافت‌های توموری، این گیرنده‌ها به عنوان یک هدف مناسب در ژن رسانی هدفمند مطرح هستند. لذا در این مطالعه، یکی از مشتقات هورمون تیروئیدی با نام تترایدوتیرواستیک اسید (تتراک)، که خواص اختصاصی در اتصال به اینتگرین‌ها را نشان داده بود، برای هدفمند سازی مورد استفاده قرار گرفت. همچنین به عنوان هسته‌ی مرکزی سامانه‌ی ژن رسان، از پلیمر کاتیونی پلی اتیلن ایمین استفاده شد و به کمک تتراک هدفمندسازی گردید. سپس این سامانه با ژن اینترلوکین ۱۲ تشکیل نانوذره داد و برای انتقال ژن به سلول‌های سرطانی دارای گیرنده اینتگرین مورد استفاده قرار گرفت.»
به گفته‌ی دهشهری، نتایج انتقال ژن به کمک این نانوحامل نشان داده که این ژن به صورت هدفمند به سلول‌های سرطانی دارای اینتگرین انتقال می‌یابد و باعث افزایش ۴ برابری تولید اینترلوکین ۱۲ در چنین سلول‌هایی می‌شود. همچنین به دلیل ورود هدفمند به سلول‌ها، خصوصیت سمی پلیمر مورد استفاده نیز به طرز چشمگیری کاهش یافته است.
دکتر علی دهشهری و دکتر حسین صادق پور- اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز- فاطمه شیخ ساران، بهمن خلوتی و الهه انتظار المهدی در انجام این طرح همکاری داشته‌اند. نتایج این کار در مجله‌ی Colloids and Surfaces B: Biointerfaces با ضریب تأثیر ۳/۹۰۲ (جلد ۱۵۰، سال ۲۰۱۷، صفحات ۴۲۶ تا ۴۳۶) به چاپ رسیده است.
