محققان دانشگاه تهران در طی تحقیقات آزمایشگاهی خود نانوجاذبی را ساخته‌اند که قادر است میزان دقیق آفت‌کش‌ها را هرچند بسیار اندک، درون عسل اندازه‌گیری کند. از این نانوجاذب می‌توان به‌صورت چندباره و به‌منظور جذب و حذف آلاینده‌ها از محیط‌های آبی در صنایعی از جمله صنایع غذایی، دارویی و کشاورزی نیز بهره برد.
اندازه‌گیری دقیق میزان آفت‌کش‌ها در عسل
آفت‌کش‌های ارگانوکلر از جمله ترکیبات شیمیایی هستند که برای کنترل و دفع آفات و بیماری‌های گیاهی به‌طور گسترده در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بااین‌وجود، این ترکیبات به دلیل سمیت بالا، پایداری شیمیایی و زیستی و همچنین تمایل به انباشته شدن در بدن موجودات زنده، از جمله آلاینده‌های مهم و خطرناک زیست‌محیطی محسوب می‌گردند. ازاین‌رو، توسعه‌ی روش‌های سریع، قابل‌اعتماد و سازگار با محیط‌زیست برای اندازه‌گیری باقیمانده‌ی آفت‌کش‌ها در نمونه‌های مختلف به‌ویژه مواد غذایی امری ضروری است. نقش فناوری نانو در این حوزه رو به پررنگ شدن است.
دکتر حسن سرشتی ضمن اشاره به عسل به‌عنوان یک ماده‌ی غذایی با ارزش و با تأکید بر این مطلب که این ماده باید عاری از هرگونه ماده‌ی شیمیایی باشد گفت: « هدف از انجام این طرح سنتز یک نانوجاذب سازگار با محیط‌زیست بوده به‌نحوی‌که بتوان مقادیر هرچند اندک سموم ارگانوکلر در عسل را اندازه‌گیری نماید.»
وی ادامه داد: «علاوه بر اینکه سنتز این نانوجاذب با یک روش سریع، آسان و تک مرحله‌ی صورت گرفته است، عملکرد آن در اندازه‌گیری مواد سمی نیز بسیار دقیق و سریع است که موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه می‌گردد. همچنین این نانوجاذب را می‌توان پس از استفاده، مجدداً بازیابی و مورد استفاده قرار داد که این موضوع موجب کاهش هزینه و آلودگی محیط‌زیست می‌گردد.»
این نانوجاذب دارای یک ساختار نانوکامپوزیتی متشکل از اکسید گرافن است که به کمک بتا-سیکلودکسترین که یک سوپرامولکول حلقوی آب‌گریز است، اصلاح شده است. این سوپرامولکول به بهبود خواص سطحی اکسید گرافن کمک شایانی می‌کند. از طرفی حضور نانوذرات مغناطیسی اکسید آهن در ساختار این نانوجاذب باعث می‌شود بتوان آن را پس از استفاده، بازیابی نمود و مکرراً مورد استفاده قرار داد.
این محقق در ادامه به تشریح فرایند انجام طرح پرداخت و افزود: «در پژوهش حاضر یک جاذب نانوکامپوزیتی با استفاده از یک روش حرارتی ساده و بدون نیاز به حلال‌های آلی خطرناک و با استفاده از مواد اولیه‌ی غیر سمی به‌صورت تک‌مرحله‌ای سنتز شد. پس از انجام آزمون‌های شناسایی و مشخصه یابی، نانوجاذب مذکور جهت اندازه‌گیری میزان ۱۶ نوع آفت‌کش ارگانوگلرین مورد استفاده قرار گرفت و شرایط بهینه‌ی استخراج این نانوجاذب با در نظر گیری متغیرهایی نظیر حجم جاذب استفاده شده، pH و غیره تعیین شد.»
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده می‌توان اذعان کرد که این نانوجاذب دارای ویژگی‌های تجزیه‌ای بسیار خوب از قبیل حد تشخیص بسیار پایین در مقادیر کمتر از ppt، بازیابی استخراج بالا، تکرارپذیری و تکثیر پذیری مناسب است. همچنین سرعت بالای آماده‌سازی نمونه، قابلیت بازیابی راحت و گزینشی عمل کردن جاذب نسبت به برخی سموم کلره از جمله مزایای دیگر این نانوجاذب بشمار می‌آید.
سرشتی عدم صنعتی شدن تولید گرافن را به‌عنوان یکی از مشکلات پیش روی تجاری‌سازی این نانوجاذب عنوان کرد و افزود: »درصورتی‌که بتوان اکسید گرافن را در مقیاس صنعتی و با قیمت پایین تولید کرد، سنتز این جاذب به دلیل استفاده از سایر مواد اولیه‌ی ساده و ارزان‌قیمت، هزینه‌ی زیادی در بر نخواهد داشت. با توجه به توانایی این جاذب در اندازه‌گیری و حذف انواع مختلف ترکیبات آلی و غیر آلی، می‌توان انتظار داشت که این محصول مصرف بالایی را به خود اختصاص دهد.»
این طرح با همکاری دکتر شکوه ماه‌پیشانیان- دانش‌آموخته‌ی مقطع دکترای دانشگاه تهران و دکتر حسن سرشتی- عضو هیأت علمی این دانشگاه انجام شده است. نتایج این پژوهش در مجله‌ی Journal of Chromatography A با ضریب تأثیر ۳/۹۸۱ (جلد ۱۴۸۵، سال ۲۰۱۷، صفحات ۳۲ تا ۴۳) منتشر شده است.
