آمریکا به عنوان کشور پیشرو در حوزه فناوری‌نانو شناخته می‌شود اما رشد تولید علم و فناوری در کشور چین با نرخ بالایی در حال انجام است به طوری که به نظر می‌رسد طی سال‌های آتی جایگاه آمریکا در این حوزه به چالش کشیده شود.
چین در تعقیب آمریکا برای کسب جایگاه اول جهان در فناوری‌نانو
چین و آمریکا به عنوان دو کشور قدرتمند در عرصه سیاسی و تجاری، همیشه رقابت تنگاتنگی در حوزه‌های مختلف علم و فناوری با یکدیگر دارند. فناوری‌های نوظهور نظیر فناوری‌نانو از جمله حوزه‌هایی است که هر یک از این کشورها درصدد کسب سهم بیشتری در تولید و بهره‌برداری از آن هستند.
بررسی‌های انجام شده در بانک اطلاعات استت‌نانو، حاکی از این حقیقت است که چین در تولید علم نانو از آمریکا پیشی گرفته است. رصد مقالات فناوری‌نانو کشور چین و آمریکا طی چند سال اخیر نشان می‌دهد که تولید مقالات چین با نرخ قابل توجهی در حال افزایش است به طوری که این کشور فاصله خود را از آمریکا به شدت افزایش داده است.
براساس آمار پایگاه داده استت‌نانو، چین در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۵۰ هزار مقاله در حوزه فناوری‌نانو منتشر کرده در حالی که آمریکا تنها ۲۳۶۰۰ مقاله در این سال به چاپ رسانده است. این بدان معنا است که تولید مقالات فناوری‌نانو کشور چین بیش از دو برابر کشور آمریکا است. بررسی کیفیت مقالات، نیازمند شاخص‌های متعددی است. در مقاله‌ای که اخیرا منتشر شده [۱] محققان اقدام به دسته‌بندی مجلات معتبر کرده و مقالات فناوری‌نانو چین و آمریکا را برحسب نوع نشریات مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد آمریکا از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳ بیش از هزار مقاله فناوری‌نانو در مجلات دارای ضریب تاثیر (impact factor) بالای ۲۰ منتشر کرده است در حالی که چین تنها ۷۶ مقاله فناوری‌نانو در این نشریات منتشر کرده است. بررسی ارجاعات به هر مقاله فناوری‌نانو نیز حکایت از برتری کیفی مقالات کشور آمریکا دارد به طوری که آمریکا در سال ۲۰۱۵ در رتبه پنجم در شاخص میانگین ارجاعات به هر مقاله بوده در حالی که چین در رتبه دهم این شاخص قرار دارد. بنابراین از نقطه نظر کیفی هنوز آمریکا برتری خود را در تولید مقالات فناوری‌نانو حفظ کرده است هر چند در کمیت، چین گوی سبقت را ربوده است.
بررسی مقالات فناوری‌نانو در مجلات مختلف نشان می‌دهد که چین در بخش سنتز شیمیایی، فتوکاتالیست‌ها و نانوکامپوزیت‌ها مقالات بسیاری منتشر کرده است به طوری که تعداد مقالات فناوری‌نانو این کشور در این سه حوزه بیش از مقالات کشورهای پیشرو نظیر آمریکا، ژاپن، فرانسه، کره‌جنوبی، بریتانیا و ایتالیا است. این بدان معناست که چین روی این سه حوزه بیش از میانگین جهانی سرمایه‌گذاری کرده و اولویت‌گذاری ویژه‌ای در این حوزه‌ها داشته است.
رصد درخواست‌های پتنت برای ثبت توسط این دو کشور در دفتار USPTO، EPO و DPMA نشان می‌دهد که تعداد درخواست پتنت کشور آمریکا بیشتر از چین در این سه دفتر ثبت پتنت است. هر چند در دفتر EPO چین تلاش‌هایی برای افزایش نرخ ثبت پتنت داشته اما هنوز فاصله قابل توجهی با آمریکا دارد. در دفتر USPTO و DPMA طی ۵ سال گذشته هر دو کشور نسبت به هم شرایط یکسانی داشته‌اند. در مورد پتنت‌های ثبت شده در این بازه زمانی نیز همین وضعیت حاکم است.
با این آمار و ارقام به نظر می رسد فاصله میان چین و آمریکا در حوزه فناوری‌نانو در حال نزدیک شده به هم بوده هر چند از نقطه نظر علم و فناوری هنوز تفاوت‌های بارزی میان خروجی‌های تولید شده توسط مراکز تحقیقاتی دو کشور وجود دارد. چین مراکز تحقیقاتی متعددی برای تمرکز روی فناوری‌نانو تاسیس کرده است که ماحصل فعالیت‌های آنها مقالات و پتنت‌هایی است که منتشر شده است هر چند یک تفاوت بارز میان چین و آمریکا در این میان وجود دارد، نویسندگان مقالات چینی در گروه‌های کوچک در تعداد مشخصی از مراکز تحقیقاتی است در حالی که در امریکا این نویسندگان میان مراکز تحقیقاتی مختلف پخش شده‌اند، این شاخص با بررسی مراکزی که بیشترین مقالات فناوری‌نانو را در دو کشور منتشر کرده‌اند بدست آمده است. هر چند آمریکا در حال حاضر به عنوان کشور پیشرو در حوزه فناوری‌نانو شناخته می‌شود اما چین در حال نزدیک شدن به این کشور بوده و طی سال‌های آتی ممکن است جایگاه آمریکا در این حوزه به چالش کشیده شود. از ده نیروی کار حرفه‌ای که در سیلیکون‌ولی فعالیت دارد، یک نفر چینی است بنابراین تاثیرگذاری این دو کشور روی هم در حوزه فناوری‌نانو بسیار پیچیده است.
لازم به ذکر است که این مقایسه براساس مقالات و پتنت‌های دو کشور انجام شده و بررسی دقیق‌تر لازم است شاخص‌های دیگری نظیر حجم بازار دو کشور در این حوزه نیز بررسی شود.
۱-Nano Today ۱۱(۱)
(۲۰۱۶) ۷–۱۲, doi:10.1016/j.nantod.2016.02.001
