پژوهشگران دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی نانوحسگری را ساخته‌اند که می‌توان از آن در کنترل کیفی و کمی یک نوع داروی قلبی در مراکز تولید این دارو بهره برد. این نانوحسگر آزمایشگاهی را می‌توان برای اندازه‌گیری داروی مذکور در سرم خون و ادرار نیز مورد استفاده قرار داد.
نانوحسگری ارزان برای کنترل کمی و کیفی یک نوع داروی قلبی در حین تولید
حسگرها ابزارهایی هستند که تحت شرایط خاص، از خود واکنش‌های پیش‌بینی‌شده و مورد انتظار نشان می‌دهند. شاید دماسنج را بتوان جز اولین حسگرهای ساخت دست بشر به‌حساب آورد. با توجه به ساخت وسایل الکترونیکی و تحولات عظیم چند دهه‌ی اخیر و در خلال قرن بیستم، امروزه نیاز به ساخت حسگرهای دقیق‌تر، کوچک‌تر و با قابلیت‌های بیشتر احساس می‌شود. استفاده از فناوری نانو در طراحی و ساخت حسگرها هم به کاهش اندازه و هم به دقت حسگرها کمک شایانی می‌کند. این نوع حسگرها به نانوحسگرها موسوم‌اند.
دکتر معصومه قلخانی در رابطه با اهداف مدنظر در انجام این طرح گفت: «با توجه به اهمیت کنترل کیفیت داروها در حین ساخت و همچنین اندازه‌گیری دارو پس از مصرف، در طرح حاضر نانوحسگری ساخته شده است که می‌توان برای نیل به اهداف مذکور بهره برد. نانوحسگر ساخته شده در این طرح حساس به نوعی داروی قلب با نام دوبوتامین است.»
به گفته‌ی این محقق، به کمک این نانوحسگر می‌توان نتایج دقیقی را در زمان کوتاهی گزارش کرد. به‌علاوه قیمت تمام‌شده‌ی ساخت این نانوحسگر نسبت به سایر روش‌های اندازه‌گیری به‌طور قابل‌توجهی پایین‌تر است.
قلخانی با اشاره به معایب استفاده از روش‌های رایج آنالیز دارویی گفت: «هم‌اکنون از روش‌هایی مانند روش کروماتوگرافی برای آنالیزهای دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها به دلیل استفاده از حجم بالای حلال‌های شیمیایی می‌توانند برای محیط‌زیست مضر باشند. اما استفاده از نانوحسگر ساخته شده در این طرح، این معایب را ندارد و یک روش دوستدار محیط‌زیست به‌حساب می‌آید.»
در پژوهش حاضر یک نانوحسگر الکتروشیمیایی برای آنالیز کمی و کیفی دوبوتامین ساخته شده است. بدین منظور از کربن شیشه‌ای به‌عنوان بستر این نانوحسگر استفاده شده و سپس یک پوشش نانوکامپوزیتی متشکل از نانوذرات بوهمیت و نانولوله‌های کربنی بر روی سطح کربن شیشه‌ای نشانده شده است. پس از اتمام فرایند سنتز، از روش‌های میکروسکوپی برای مشخصه یابی و از آزمون‌های الکتروشیمیایی برای ارزیابی عملکرد این نانوحسگر استفاده شده است.
بر اساس نتایج حاصل‌شده از آزمون‌ها، به کمک این نانوحسگر می‌توان غلظت داروی دوبوتامین را در گستره‌ی خطی وسیع و در محدوده‌ی ۰٫۰۰۵ تا ۱٫۰ میکرومولار و با حد آشکارسازی ۸٫۹ نانومولار اندازه‌گیری نمود. همچنین حضور هم‌زمان ترکیب‌هایی همچون اوریک‌اسید و آسکوربیک اسید، هیچ مزاحمت و اختلالی در عملکرد این نانو حسگر ایجاد نخواهد کرد.
این محقق در پایان تأکید کرد: «اصلاحات انجام شده بر روی الکترود کربن شیشه‌ای، منجر به یک رشد چشمگیر ۹۹ برابری در پاسخ الکترود اصلاح‌شده نسبت به الکترود کربن شیشه‌ای عریان شد.»
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر معصومه قلخانی- عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران و مریم صالحی- دانش‌آموخته‌ی مقطع کارشناس ارشد این دانشگاه است. نتایج این کار در مجله‌ی Journal of Materials Science با ضریب تأثیر ۲٫۵۹۹ (جلد ۵۲، شماره‌ی ۲۰، سال ۲۰۱۷، صفحات ۱۲۳۹۰ تا ۱۲۴۰۰) منتشر شده است.
