الزامات سخت‌گیرانه‌ی سازمان بنادر و کشتیرانی موجب شد تا شرکت تحقیقاتی تولیدی آپتوس ایران در مسیری پر فراز و نشیب کفپوش‌های نانویی تولید کند؛ کفپوش‌هایی که پیش از این با صرف هزینه‌ی گزاف از خارج از کشور وارد می‌شد.
چگونه تقاضای بازار موجب توسعه‌ی کفپوش نانویی شد
همیشه نیاز و کشش بازار موجب ابداع و نوآوری شده‌است و بسیاری از ابداعات و نوآوری‌ها در بزنگاه‌هایی اتفاق افتاده که شرکت‌ها نیازمند تغییر بوده‌اند. سخت شدن شرایط یا مواجه شدن با الزامات سختگیرانه و استاندارد همیشه تلخ و گزنده نیست و گاهی همین دشواری‌ها بارقه‌های خلاقیت و نوآوری را در ذهن ایجاد می‌کند و در انتها فناوری جدید خلق می‌شود. این بزنگاه برای شرکت تحقیقاتی تولیدی آپتوس ایران در مواجهه با الزام سختگیرانه در یکی از مناقصه‌ها اتفاق افتاد.
شرکت آپتوس ایران، تولید‌کننده‌ی محصولات بتنی، از سال ۵۹ فعالیت خود را با تولید موزاییک ویبره‌ای آغاز کرده و تا کنون با تولید شش محصول دارای استاندارد ملی به کار خود ادامه داده‌است. این شرکت برای افزایش کیفیت محصولات خود طی سال‌های گذشته اقدام به اخذ استانداردها و تأییدیه‌های مختلفی از سازمان‌های ذی‌ربط کرده‌است. این شرکت بخش ویژه‌ای برای تحقیق و توسعه نیز دارد. آپتوس علاوه بر بتن، کفپوش‌های ترافیکی نیز تولید می‌کند. یکی از محصولات آپتوس، کفپوش‌های ویژه بنادر و فرودگاه‌هاست.
کفپوش‌هایی که در خیابان به کار می‌روند، از نظر مقاومت در برابر فشار تفاوت بارزی با کفپوش‌های فرودگاهی و بندرگاهی دارند؛ چرا که در کفپوش‌های خیابان فشار وارده کمتر از کفپوش‌های بندرگاهی و فرودگاهی است. در بنادر و فرودگاه‌ها به دلیل استفاده از خودروهای بارکش و جرثقیل‌ها، میزان فشار بر هر سانتیمتر مربع بسیار بیشتر از کوچه‌ها و خیابان‌های شهری است. از این رو الزامات استاندارد برای این کفپوش‌ها متفاوت با کفپوش‌های دیگر است.
دکتر سعید بزرگمهر، مدیر تحقیق و توسعه‌ی شرکت آپتوس ایران، درباره‌ی چگونگی وارد شدن فناوری نانو به محصولات این شرکت می‌گوید: «در یکی از مناقصه‌های سازمان بنادر و کشتیرانی، الزمات بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای کفپوش‌های ترافیکی مورد استفاده در بندرگاه‌ها قرارداده شده‌بود، به‌طوری که مقاومت فشاری که برای کفپوش‌ها معمولاً ۳۰ مگاپاسکال است، در این مناقصه ۶۰ مگاپاسکال خواسته شده بود که این رقم دوبرابر حالت رایج بود. رسیدن به این سطح از مقاومت با فناوری‌های رایج ما امکان‌پذیر نبود. همچنین مقاومت خمشی که به‌صورت رایج ۶ مگاپاسکال باید باشد، در این مناقصه ۱۰ مگاپاسکال خواسته شده بود. میزان جذب آب کفپوش‌های معمولی حدود ۶ درصد وزنی است اما الزامات این مناقصه جذب آب کمتر از ۲ درصد را تعیین کرده بود.»
دکتر بزرگمهر درباره رویکرد شرکت آپتوس با مواجه شدن با این الزامات جدید که خارج از توانمندی و فناوری‌های این شرکت بود گفت: «رسیدن به این الزامات با فناوری‌های موجود در آپتوس امکان‌پذیر نبود؛ از این رو ما در بخش تحقیق و توسعه اقدام به انجام تحقیقات برای بهره‌گیری از فناوری‌های جدید کردیم. یکی از گزینه‌ها، استفاده از نانوموادی نظیر SiO2 یا همان نانو سیلیس بود که برای وارد شدن به این حوزه، از ستاد توسعه‌ی فناوری نانو کمک گرفتیم. از طریق ستاد، با تولیدکنندگان نانوسیلیس ارتباط گرفتیم و با تأمین ماده‌ی اولیه وارد فاز توسعه‌ی فناوری شدیم. بعد از تحقیقات آزمایشگاهی، به فرمولاسیونی رسیدیم که موجب افزایش مقاومت در برابر فشار،خمش و کشش می‌شود.»
این دستاوردهای اولیه در مقیاس آزمایشگاهی شرکت آپتوس را امیدوار به ارائه‌ی محصول جدیدی کرد. نمونه‌ی اولیه‌ی این محصول تولید و برای مسئولان مرتبط با مناقصه ارسال شد. از آنجایی که داده‌ها و نتایج بسیار شگفت‌انگیز بود، آزمون‌ها مجدداً توسط کارفرما از طریق یک آزمایشگاه معتمد و بی‌طرف تکرار شد.
مدیر تحقیق و توسعه‌ی شرکت آپتوس ایران افزود: «نتایج کاملاً منطبق با الزامات مناقصه بود از این رو شرکت مجری پروژه سازمان کشتیرانی و بنادر اقدام به خرید ۴۰ هزار متر مربع از کفپوش‌های نانویی آپتوس کرد. پیش از این کفپوش‌های با مقاومت بالا برای استفاده دربنادر جنوب از کشور امارات تأمین می‌شد، اما با تولید آن در داخل، مجری پروژه با خُرسندی هزینه‌ی حمل و نقل کفپوش‌ها از کرج به چابهار را تقبل کرد؛ چرا که از نظر کیفیت با نمونه‌ی خارجی رقابت می‌کرد، از نظر هزینه نیز کاملاً مقرون به‌صرفه بود و در عین حال از یک محصول تمام ایرانی استفاده شده بود. علاوه بر دستیابی به طرح اختلاط کفپوش‌های نانویی ویژه بارهای ترافیکی، این شرکت با استفاده از فناوری نانو در صدد ساخت کفپوش‌های با عملکرد بالا (High Performance) است؛ کفپوش‌هایی که برای محیط‌های کانتینری ، بندرگاه‌ها و به طور کلی پروژهای خاص که الزامات خاص و سختگیرانه ای دارند، مناسب است. به دلیل اینکه از مصالح عادی نمی‌توان در محیط‌های کانتینری که تحت بارهای عبوری بسیار سنگین و نیز در محیط های شرجی و خورنده جنوب استفاده کرد، تصمیم گرفتیم از فناوری نانو و از نانوذرات سیلیس در بتن‌ها و کفپوش‌ها استفاده کنیم.»
مجید حبیبی دهکردی، رئیس کارگاه و مدیر پروژه احداث محوطه‌ی کانتینری بندر شهید کلانتری چابهار، درباره‌ی این محصولات می‌گوید: «شرکت آپتوس یکی از شرکت‌های قدیمی در حوزه‌ی تولید بلوک‌های با مقاومت بالاست. پس از این که کفپوش‌های نانویی این شرکت را توسط آزمایشگاهی معتمد ارزیابی کردیم، دریافتیم که ویژگی‌های مورد نظر برای استفاده در محوطه‌سازی بندر را داراست. این کفپوش‌ها مقاومت بالایی دارند که این ویژگی برای ساخت محوطه‌ی بندرگاهی اهمیت زیادی دارد. در اینجا گاهی فشار وارد شده بر هر سانتیمتر مربع به ۱۰۰ تن می‌رسد که فشار خُرد کننده‌ای بوده و معمولاً موجب آسیب به کفپوش می‌شود. استفاده از این کفپوش‌های نانویی می‌تواند دوام محوطه را افزایش دهد.»
دهکردی درباره‌ی قیمت و کیفیت این کفپوش‌های نانویی می‌گوید: «از نظر قیمت، این کفپوش‌ها ۶۰ تا ۷۰ درصد ارزان‌تر از کفپوش‌های خارجی هستند، در حالی که کیفیتی برابر با نمونه‌های خارجی دارند. در حال حاضر نمونه‌های خارجی از کشورهایی نظیر ایتالیا و امارات وارد می‌شوند.»
ودود اسکندری، مدیر کارخانه آپتوس، درباره‌ی مشکلات واردات کفپوش خارجی می‌گوید: «یکی از مشکلات واردات کفپوش با مقاومت بالا از خارج، هزینه‌ی حمل و نقل آن است که به دلیل سنگین بودن کفپوش‌ها اتفاق می‌افتد. مزیت شرکت آپتوس وجود بخش تحقیق و توسعه است که با استفاده از آن کفپوش‌هایی ارئه کرده که دوام بالای ۲۵ سال دارد که منطبق با نیاز مشتری است.»
شهرام حیدری، مدیر پروژه بندرسازی چابهار، می‌گوید: «ما در محوطه‌ی کانتیری بندرگاه‌ها بلوک‌هایی لازم داریم که بالای ۵۰۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع مقاومت داشته باشند.» ایشان با بیان اینکه سال گذشته بندرگاه چابهار در جنوب کشور موفق به خریداری کفپوش‌های بتنی نانو از یک شرکت ایرانی شد، گفت: «ما در ابتدا این بلوک‌ها را به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی فرستادیم تا از نظر مقاومت، فشار و کشش مورد بررسی قرار بگیرند که نتایج مثبتی به‌دست آمد. در سال‌های گذشته برای محوطه‌سازی از کفپوش‌های معمولی استفاده می‌شد، اما اخیراً کفپوش‌هایی که با فناوری نانو به تولید رسیده‌اند را در بندرگاه کاربردی کردیم. کشش، مقاومت و عمر این کفپوش‌ها، با فناوری نانو، وضعیت بهتری نسبت به نمونه‌های معمولی خواهند داشت. کفپوش‌های معمولی که قبلاً در بندرگاه‌ها استفاده می‌شدند، بعد از مدتی قلوه‌کن شده و آب، هوا و رطوبت منطقه در از بین بردن آن‌ها تأثیر زیادی داشتند.»
دکتر بزرگمهر درباره‌ی تداوم توسعه‌ی این فناوری می‌گوید: «در حال حاضر روی بهینه کردن فرمولاسیون نانوسیلیس کار می‌کنیم. همچنین از نانوذرات TiO2 نیز برای ایجاد رفتارهای خودتمیزشوندگی در محصول استفاده می‌کنیم. چالش اصلی این کفپوش‌ها با کفپوش‌های معمولی در قیمت آن‌ها است که اگر بتوانیم آن را کاهش دهیم، استفاده از کفپوش‌های نانویی در مقابل کفپوش‌های معمولی رقابت‌پذیر شده و شهرداری‌ها علاقه‌مند به استفاده از این فناوری خواهند شد. در حال حاضر مجموعه‌هایی که الزام به رسیدن به کیفیت و مقاومت بالایی دارند، از این کفپوش‌ها استفاده می‌کنند.»
در حال حاضر فرودگاه مهرآباد نیز از این کفپوش‌ها استفاده می‌کند. مسعود جواهری، مدیر هماهنگی شرکت گویله و از پیمانکاران فرودگاه مهرآباد، می‌گوید: «این فناوری از سوی شرکت آپتوس به ما معرفی شد، نتایج آزمونهای آزمایشگاهی این شرکت قابل توجه بود. با توجه به این که ما به دنبال کفپوش‌هایی با مقاومت بالا بودیم، کفپوش‌های آپتوس را برای انجام آزمون سنجش مقاومت به آزمایشگاه معتمد فرودگاه ارسال کردیم و بعد از حصول اطمینان از مقاومت آن، این کفپوش‌ها برای استفاده در محوطه‌ی فرودگاه مهرآباد خریداری شد.»
لازم به ذکر است که این کفپوش‌ها در محوطه‌ی ترمینال شماره ۴ فرودگاه مورد استفاده قرار گرفته است. به گفته‌ی مدیر تحقیق و توسعه‌ی شرکت آپتوس ایران، این شرکت بنا دارد با انتقال دانش فنی این محصول به کشورهای اتیوپی، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان، آسیای میانه، لبنان و… تولید کفپوش‌های نانویی را توسعه دهد. سال گذشته یک هیأت فنی تجاری از اتیوپی ضمن بازدید از خط تولید بتن نانوی، با مدیران این شرکت در خصوص تولید کفپوش بتنی نانو در اتیوپی مذاکره کردند. دکتر شهریار ظهوری، قائم مقام مدیر عامل و عضو هیأت مدیره شرکت آپتوس ایران، درخصوص صادرات این محصول اظهار داشت:«طی مذاکراتی که با کشور اتیوپی داشتیم، درصدد همکاری با این کشور در قالب انتقال دانش فنی هستیم. صادرات ما بیشتر به صورت خدمات فنی مهندسی و صادرات خط تولید است. انتقال دانش فنی و تولید محصول در همان کشور به گونه‌ای است که متناسب با آیین نامه‌های کشور و نیازشان خواهد بود. البته با عراق نیز همکاری‌هایی در خصوص سایر محصولات این شرکت داشته‌ایم و درصدد هستیم که با کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان، آسیای میانه و لبنان ارتباط بگیریم تا با انتقال دانش فنی تولید کفپوش‌ها، این محصول توسعه یابد.»
