پژوهشگران دانشگاه تربیت مدرس، با استفاده از نوعی نانوجاذب، روشی طراحی کرده‌اند که امکان اندازه‌گیری مقادیر بسیار کم دارو را در نمونه‌های بیولوژیکی با صحت و دقت بالا فراهم می‌کند. این روش می‌تواند در صورت تکمیل مراحل تحقیقاتی و دریافت تأییدیه‌های لازم، در آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی استفاده شود.
اندازه‌گیری مقادیر بسیار کم دارو در نمونه‌های بیولوژیکی با کمترین دخالت دست
در دنیای امروز با گسترش علم پزشکی و افزایش استفاده از داروهای مختلف، ارائه‌ی یک روش آنالیزی دقیق برای اندازه‌گیری مقادیر بسیار کم دارو در نمونه‌های بیولوژیکی ضروری است. یکی از روش‌های پرکاربرد در این زمینه، استفاده از روش استخراج به کمک یک فاز جامد است که نسبت به سایر روش‌های سنتی، مقرون به‌صرفه و سریع‌تر صورت می‌گیرد. از این رو در تحقیق حاضر سعی شده با کاربرد نوعی نانوجاذب، روشی با دقت و صحت بالا و مبتنی بر استخراج فاز جامد، به منظور اندازه‌گیری و تعیین مقادیر بسیار کم داروهای یونی (در حد µg L-1) توسعه داده شود.
به گفته‌ی دکتر یداله یمینی- عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس- در طی این تحقیقات، روش استخراج فاز جامد درون لوله‌ای پرشده با نانوجاذب به همراه اعمال ولتاژ، جهت آنالیز داروهای اسیدی در نمونه‌های بیولوژیکی مانند نمونه‌های ادرار و پلاسما استفاده شده‌است.
وی در ادامه توضیح داد: «این روش امکان اتصال میکرو استخراج فاز جامد کنترل شده با پتانسیل و بر جریان (on-line)، به دستگاه کروماتوگرافی مایع را امکان پذیر می‌کند. شایان ذکر است که پس از اتمام مراحل طراحی روش و بهینه سازی‌ها، کارایی آن برای اندازه‌گیری داروهای مفنامیک اسید و دیکلوفناک در نمونه‌های حقیقی پلاسما و ادرار بررسی شده‌است. نتایج به‌دست آمده نشان داده که روش پیشنهادی می‌تواند با دقت و صحت بسیار خوبی، داروهای یونی را در نمونه‌های بیولوژیکی اندازه‌گیری کند.»
به گفته‌ی یمینی، نوآوری این طرح در به‌کار بردن لوله‌ای پر شده از نانوجاذب در کنار اعمال ولتاژ است. استفاده از لوله‌های پر شده با جاذب، میزان جاذب در دسترس برای استخراج گونه‌ها را افزایش داده و کارایی استخراج را بیشتر می‌کند.
این محقق در ادامه عنوان کرد: «همچنین به‌دلیل بر جریان بودن روش، دقت عمل آنالیز گونه‌ها افزایش می‌یابد. از طرفی به‌دلیل اینکه دخالت دست در مرحله‌ی استخراج و آنالیز نهایی کم شده است، در نتیجه صحت نتایج افزایش یافته است.»
نانوجاذب استفاده شده، نانو ذرات پلی پیرول است. این نانوذرات به دلیل مساحت سطح بالایی که دارند، باعث افزایش کارایی استخراج داروها می‌شوند. در واقع به کمک آن‌ها امکان استخراج داروها در کمترین زمان ممکن فراهم می‌شود که باعث کاهش چشمگیر زمان فرایند کلی خواهد شد.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های حمید آسیابی- دانش‌آموخته‌ی مقطع دکتری دانشگاه تربیت مدرس- دکتر یداله یمینی و دکتر مریم شمسایی- اعضای هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس- است. نتایج این کار در مجله‌ی Talanta با ضریب تأثیر ۴/۱۶۲ (جلد ۱۸۵، سال ۲۰۱۸، صفحات ۸۰ تا ۸۸) منتشر شده‌است.
