طی سه سال گذشته، تعاملات شرکت‌های ایرانی و چینی در حوزه‌ی فناوری نانو، توسط مرکز نانوی ایران و چین هموار شده‌است. درگفتگویی کوتاه با مدیر مرکز نانوی ایران و چین، فرصت‌های همکاری با شرکت‌های چینی برای شرکت‌های فعال در حوزه‌ی فناوری نانو تشریح شده‌است.
مروری بر فرصت‌های همکاری شرکت‌های فناوری نانو ایران و چین
چین در حال حاضر بهعنوان یک اَبَرکارخانه، صادراتی بیش از ۴۰۰۰ میلیارد دلار به کشورهای دیگر دارد که با عنوان مهد تولید در جهان شناخته می‌شود بنابراین صادرات محصولات ایرانی به چین، آن هم در حوزه‌ی فناوری نانو، کاری چالش برانگیز به نظر می‌رسد.
با این حال انعقاد قرارداد به ارزش ۵ میلیون دلار برای فروش محصولات ایرانی در حوزه‌ی نانو به چین طی چند سال اخیر گواه این حقیقت است که فناوری ایرانی قابلیت صادرات به ابرکارخانه‌ی جهان را داراست و می‌توان از این فرصت برای توسعه‌ی بازار شرکت‌ها و افزایش درآمد آن‌ها استفاده کرد.
یکی از دلایل موفقیت صادرات محصولات نانوی ایرانی به چین را می‌توان به فعالیت‌های مرکز نانوی ایران و چین نسبت داد که زمینه‌ساز حضور شرکت‌ها و محصولات ایرانی در چین شده‌است. مرکز نانوی ایران و چین از اردیبهشت ۱۳۹۴ در شهر سوژو با هدف توسعه‌ی همکاری‌های مشترک در حوزه‌ی فناوری نانو بین دو کشور ایران و چین راه‌اندازی شد.
امیر قربانعلی، مدیر مرکز نانوی ایران و چین، درباره‌ی اهمیت شهر سوژو می‌گوید: «شهر سوژو در گذشته در مسیر جاده‌ی ابریشم بوده و مرکز نانوی ایران و چین در شهر سوژو سرآغاز ایجاد مسیری برای تبادل همکاری در حوزه‌ی فناوری نانو بین دو کشور است. در واقع این مرکز را می‌توان راه ابریشم نوین در حوزه‌ی فناوری نانو دانست. سوژو یکی از شهرهای مهم اقتصادی و صنعتی چین در استان جیانگسو است. پارک صنعتی سوژو به‌صورت ویژه در حوزه‌ی فناوری‌های نانو، زیستی و پزشکی فعالیت دارد و در سال ۲۰۱۷، GDP بیش از ۶۰ میلیارد دلار داشته است. در واقع شهر سوژو مرکز نانوی کشور چین محسوب می‌شود. بنابراین راه‌اندازی مرکز ارتباط ایران با چین در حوزه‌ی فناوری نانو در این پارک به‌دلیل بهره‌مندی از فضای کسب و کار ویژه‌ی فناوری نانو در این پارک و استفاده از زیرساخت‌های آن بوده‌است.»
مدیر مرکز نانوی ایران و چین در ادامه درباره‌ی تاریخچه‌ی راه‌اندازی مرکز نانوی ایران و چین می‌گوید: «شرکت در برخی نمایشگاه‌ها در چین و حضور مستمر و منظم ستاد توسعه‌ی فناوری نانو در رویدادهای مرتبط با کشور چین، موجب شد تا از سوی پارک صنعتی سوژو پیشنهادی برای راه‌اندازی مرکز ارتباط مستقیم میان شرکت‌های ایرانی و چینی در این پارک مطرح شود. پیش از ایران، کشورهای دیگری نظیر فنلاند، هلند و جمهوری چک نیز در این پارک دفتری برای ارتباط با شرکت‌های چینی دایر کرده بودند. بنابراین این مدل همکاری برای طرف چینی کاملاً آشنا بود. با راه‌اندازی مرکز نانوی ایران و چین در سال ۲۰۱۵، اولین رویداد Match Making میان شرکت‌های ایران و چین در حوزه‌ی فناوری نانو انجام شد و تا کنون ۱۵ نشست از این دست میان آن‌ها برگزار شده‌است. در کنار این، مرکز نانوی ایران و چین امکان حضور شرکت‌های ایرانی را در ۱۵ نمایشگاه تخصصی فراهم کرده‌است.»
امیر قربانعلی معتقد است که برای صادرات کالا و انتقال فناوری به کشورهای دیگر نیاز به تعامل نزدیک‌تر است و Match Making را می‌توان یکی از ابزارهای مناسب برای آشنایی شرکت‌ها با یکدیگر دانست. در این نشست‌ها، نمایندگان شرکت‌های ایرانی و چینی روبروی هم قرار گرفته و درباره‌ی توانمندی‌ها، محصولات و نیازهای خود گفتگو می‌کنند تا بتوانند مسیرهای همکاری مشترک را پیدا کنند. انتخاب شرکت‌ها و ایجاد فرصت برگزاری Match Making از ثمره‌های مرکز نانوی ایران و چین است.
وی می‌افزاید: «تجربه‌ی حضور سه سال در مرکز نانوی ایران وچین نشان داده‌است که توسعه‌ی کسب و کار نیازمند اطلاع دقیق از دانش کسب و کار است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که برای فروش تنها داشتن فناوری بالا و قیمت پایین کافی است، در حالی که این دو شرط لازم بوده اما کافی نیست و برای موفقیت به ضلع سومی نیاز است و آن اخلاق حرفه‌ای است. با وجود اخلاق حرفه‌ای اعتماد شکل می‌گیرد و زیر سایه این اعتماد می‌توان محصول و فناوری را مبادله کرد. این مسئله می‌بایست مورد توجه ویژه قرار بگیرد و برای تعامل با کشورهای دیگر و صادرات محصول باید به موضوع اخلاق حرفه‌ای و اعتماد توجه بیشتری کرد.
چین در ذهن مخاطب ایرانی مترادف با کالای بی‌کیفیت و جنس ارزان است، اما تجربه‌ی سه سال فعالیت با شرکت‌های چینی نشان داده‌است که جنس بی‌کیفیت تنها دربخشی از چین تولید شده و بیشتر بدنه‌ی اقتصاد چین به دنبال تولید کالای مدرن و با کیفیت است. این ذهنیت نشأت گرفته از فقدان شناخت کافی نسبت به این کشور بوده و تولیدکنندگان ایرانی باید نگرش خود را نسبت به چین تغییر دهند. راه‌اندازی مرکز نانوی ایران و چین فرصت مناسبی ایجاد کرد تا این شناخت ایجاد شود.
مدیر مرکز نانوی ایران و چین می‌گوید: «سه سال قبل مشکل فقدان شناخت گریبان‌گیر ما نیز بود. ابتدای کار تصور شکل‌گیری همکاری مشترک با چینی‌ها دشوار بود. حضور سه ساله در چین و سفر به بیش از ۳۰ شهر مهم این کشور به ما نشان داد که چین فضا و فرهنگ مناسب برای تعامل با شرکت‌های ایرانی را دارد. بعد از این تغییر نگرش نسبت به چین، تلاش شد تا این تغییر دیدگاه به شرکت‌های ایرانی نیز منتقل شود. سعی کردیم به تولید کنندگان محصولات نانوی ایرانی این حقیقت را انتقال دهیم که فقدان شناخت صحیح از چین و پتانسیل‌های این کشور می‌تواند باعث از دست رفتن فرصت‌های موجود در کشور چین شود . در حال حاضر اروپایی‌ها و شرکت‌های آمریکایی حضور فعالی در چین دارند و ریسک کپی شدن محصولات آن‌ها ، موجب نشده تا فعالیت در بازار چین را فراموش کنند. بنابراین کالاها و خدمات ایرانی در حوزه‌ی فناوری نانو نیز می‌تواند با شناخت صحیح از ریسک‌های موجود در چین، در این بازار رو به رشد حضور داشته باشند.»
با توجه به تجربه‌ی مرکز فناوری نانوی ایران و چین، مزیت‌های بازار صادرات چین را از دیدگاه مدیر این مرکز می‌توان به‌طور خلاصه در ۵ بند تقسیم‌بندی کرد:
۱- در چین کسب و کار به معنای واقعی وجود دارد. امیر قربانعلی برای تشریح این مزیت به خاطره‌ای از حضور یکی از شرکت‌های نانویی ایرانی در شهر سوژو اشاره کرد که قرار بود محصول خود را به یکی از شرکت‌های چینی معرفی کند. از آنجایی که این شرکت چینی دفترهای مختلفی در پکن، شانگهای و چند شهر دور دست نسبت به سوژو داشت، مدیران ارشد بخش‌های مختلف این شرکت هر یک ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر مسیر را طی کردند تا به این جلسه معارفه بیایند. این که مدیران ارشد این شرکت با صرف زمان و هزینه از نقاط بسیار دور با مسافت طولانی تنها برای آشنا شدن با توانمندی یک شرکت، خود را به این جلسه می‌رسانند، نشان از نگاه حرفه‌ای آن‌ها به مقوله‌ی کسب و کار دارد. این در حالی است که در ایران گاهی یک روز وقت برای ملاقات با یک مدیر میانی صرف می‌شود و باز هم توفیق ملاقات با او فراهم نمی‌شود. چنین نگاهی درمیان شرکت‌ها و مدیران چینی رایج بوده و آن‌ها همیشه تمام گزینه‌های موجود را با حوصله بررسی می‌کنند. این ویژگی را می‌توان مزیتی برای تعامل با چین دانست. در واقع شرکت‌های تولیدکننده‌ی کالاهای ایرانی این فرصت را دارند تا در کنار همتایان اروپایی یا آمریکایی خود، در بازار چین محصولاتشان را عرضه کنند.
۲-مقیاس بالای تولید یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد در چین است که اگر بتوان محصول یا فناوری را در این کشور به تولید رساند، می‌توان از این ویژگی بهره‌مند شد.
۳-چین طی چند دهه‌ی اخیر زیرساخت‌های مناسبی برای توسعه‌ی فناوری نانو ایجاد کرده و در کنار آن نیز زیرساخت‌های لازم برای تعامل با کشورهای مختلف را نیز فراهم کرده‌است. بنابراین بستر مناسب برای همکاری مشترک و الگوها و مدل‌های همکاری نیز در این کشور به خوبی تعریف شده‌است.
۴-مدیران شرکت‌ها و سازمان‌های چینی با توجه به سیاست احیای جاده‌ی ابریشم ” one belt one road ” علاقه‌ی بسیاری برای همکاری با کشورهای دیگر دارند. این علاقه برای همکاری مشترک در چین بسیار منحصر به فرد است که بخشی از آن زاییده‌ی شرایط حاکم بر این کشور است. شاید در آینده با توسعه‌ی بیشتر چین، استانداردها و شرایط همکاری آن‌ها با کشورهای دیگر تغییر کند و ایجاد ارتباط با شرکت‌های چینی دشوار شود. در حال حاضر چین به دنبال رسیدن به جایگاه اول اقتصادی جهان است و در این مسیر نیازمند همکاری با دیگر کشورهاست. چین هنوز در حوزه‌ی فناوری‌های پیشرفته نیازمند سرمایه‌گذاری و توسعه‌ی همکاری‌های مشترک است و این شرایط برای شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی فراهم است که وارد همکاری با چین شوند؛ پیش از آن که این اشتها و اشتیاق در چین فروکش کند.
۵-وجود مرکز نانوی ایران و چین مزیت بسیار زیادی در اختیار شرکت‌های ایرانی قرار داده تا آن‌ها بتوانند از تجربیات به‌دست آمده در این مرکز برای ایجاد ارتباط با شرکت‌های چینی استفاده کنند. همکاری با پارک صنعتی سوژو اعتبار بسیار مناسبی برای این مرکز ایجاد کرده‌است و این اعتبار پشتوانه‌ی مناسبی برای شرکت‌های ایرانی است تا از مرکز نانوی ایران و چین به منزله‌ی پلی برای رساندن محصولات و خدمات خود به بازار چین استفاده کنند.
در حال حاضر ۵ قرارداد به ارزش ۵ میلیون دلار میان شرکت‌های خصوصی ایرانی و چینی منعقد شده که ماحصل آن صادرات محصولات و خدمات فناوران ایرانی به چین است؛ کاری که تا چند سال پیش یک رؤیا بود و کمتر کسی تصور می‌کرد کالای ایرانی را بتوان به چین صادر کرد.
شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های صاحب فناوری و محصول در حوزه‌ی فناوری نانو می‌توانند از مزیت‌ها و زیرساخت‌های ایجاد شده در مرکز نانوی ایران و چین برای گسترش بازار خود در این کشور استفاده کنند تا در آینده‌ی نزدیک اقتصاد دانش‌بنیان جای صادرات نفتی و مواد خام را بگیرد.
