چگونه می‌توان نانوقفس‌هایی با خواص قابل تنظیم ساخت؟

یک تیم تحقیقاتی بین‌المللی با استفاده از رشته‌های DNA موفق به ساخت قفس‌های مولکولی شدند که قابلیت حمل دارو و ژن را دارد.

رشته‌های کوتاه DNA گزینه‌ی مناسبی برای تولید کنترل شده‌ی ساختارهای پیچیده هستند. محققان دانشگاه وین با همکاری پژوهشگرانی از دانشگاه کرنل و مرکز تحقیقات ژولیچ در آلمان روی روش‌های سنتز دندریمرهای مبتنی بر DNA کار کردند و با استفاده از شبیه‌سازی کامپیوتری جزئیاتی از این کار را ارائه کردند.

نانوقفس‌‌ها ساختارهای مولکولی بسیار جالبی هستند که کاربردهای متنوعی دارند. از آن‌ها می‌توان برای حمل مولکول‌های کوچک در حوزه‌ی دارو یا رهاسازی ژن استفاده کرد. ایده‌ی ساخت این قفس‌ها موجب شد تا محققانی از حوزه‌های مختلف گرد هم آیند تا به بررسی روش ساخت این نوع قفس‌ها بپردازند. این قفس‌ها که ساختاری شبیه به درخت دارند، از واحدهای تکراری مشابه هم تشکیل شده‌اند که دارای یک حفره‌ی میانی هستند.

محققان این پروژه نشان دادند که با روشی خاص می‌توان دندریمر بسیار صلب ساخت که استحکام بالایی داشته و خم نشود. این قفس نانومقیاس یک ماکرومولکول جدید است که نسبت به افزودن نمک به محیط مقاوم بوده و تغییر شکل نمی‌دهد، به طوری که حتی با افزودن مقادیر زیادی از نمک، ساختار و پیکربندی آن ثابت است.

این قفس مولکولی با استفاده از دندریمر مبتنی بر DNA ساخته شده که به آن DNA دندریمرمانند (DL-DNA) گفته می‌شود. در این ساختار از رشته‌های DNA به شکل Y استفاده شده که با هیبریداسیون از سه زنجیره منفرد DNA به دست آمده است. هر بازو از ۱۳ جفت باز تشکیل شده که در انتهای آن چهار نوکلئوبار به‌عنوان چسب عمل می‌کند. هر قطعه Y شکل DNA به‌عنوان اولین نسل از دندریمر بوده که با اتصال قطعات Y شکل DNA بعدی، نسل‌های بعدی از DL-DNA شکل می‌گیرد.  نتیجه‌ی نهایی یک ساختار ماکرومولکولی حاوی حفره بوده که باردار است و شکلی شبیه به درخت دارد.

نتایج این پروژه در قالب مقاله‌ای با عنوان Clemens Jochum et al. Structure and stimuli-responsiveness of all-DNA dendrimers: theory and experiment در نشریه‌ی Nanoscale  به چاپ رسیده‌است.