پژوهشگران انستیتو پاستور ایران با همکاری محققانی از دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی، در تحقیقات آزمایشگاهی خود به نانوفرمولاسیون گیاهی دست یافتند که می تواند کاندیدی برای درمان موثر بیماری سالک باشد. نتاایج آزمون‌های بالینی این نانودارو بر روی موش‌های آلوده موفقیت‌آمیز گزارش شده‌است.
آزمایش موفقیت‌آمیز نانوداروی گیاهی ضد سالک بر روی موش
سالک یک بیماری پوستی است که به‌وسیله گزش پشه خاکی آلوده به نوعی انگل منتقل می‌شود. سالانه ۱۹ هزار مورد ابتلا به سالک در ایران ثبت می‌شود که سه هزار مورد آن مربوط به استان فارس است. از آنجایی‌که فرد بیمار می‌تواند به‌عنوان مخزن بیماری موجب انتقال آن به دیگران شود، درمان بیماری سالک حائز اهمیت است.
طاهره زاده مهریزی، دانشجوی مقطع دکتری انستیتو پاستور ایران، با بیان این مطلب که بیماری سالک در سال‌های اخیر شیوع قابل توجهی یافته و دامنه‌ی شیوع آن به آمریکا و اروپا رسیده است، گفت: «با توجه به گسترش روزافزون بیماری سالک، اخیراً معرفی روش‌های درمانی جدید این بیماری در اولویت سازمان جهانی بهداشت قرار گرفته است. از این‌رو توسعه‌ی روش‌های مؤثر درمانی جدید یکی از نیازهای جامعه‌ی جهانی، بالأخص کشورهای کانون این بیمانی تلقی می‌شود.»
وی ادامه داد: «با عنایت به این مطلب که در حال حاضر داروهای درمان این بیماری وارداتی هستند و این امر موجب خروج میزان زیادی ارز از کشور می‌شود، از طرفی این داروها عوارض جانبی و هزینه‌ی درمان بالایی را به بیمار تحمیل کرده و دوره درمانشان نیز طولانی است. در طرح حاضر یک نانوداروی گیاهی مشتق شده از درخت توس سنتز شده که عیوب داروهای گران‌قیمت وارداتی را مرتفع می‌کند. در ادامه این نانودارو از طریق نانوحامل‌های پلیمری مشتق شده از پوست خرچنگ به محل سلول آلوده منتقل شده است.»
زاده مهریزی با تأکید بر لزوم استفاده از فناوری نانو جهت استفاده‌ی مؤثر از نانودارو گفت: « با کمک فناوری نانو موفق شدیم دوز درمانی را افزایش و سمیت دارو را کاهش دهیم. همچنین استفاده از نانوحامل جهت انتقال دارو موجب رهاسازی آهسته و پیوسته‌ی دارو و بهبود نفوذپذیری آن به سلول آلوده به انگل شد.»
این محقق در انتها به تشریح روند ارزیابی این نانودارو پرداخت و گفت: «در این طرح از عصاره‌ی درخت توس به‌عنوان ماده‌ی حاوی بتولنیک اسید به‌عنوان ماده‌ی اولیه‌ی تولید نانودارو استفاده شده‌است. پس از سنتز دارو و بارگذاری آن در نانوحامل‌های کیتوزان، ساختار نانوذرات حامل دارو از طریق آزمون‌های میکروسکوبی و طیف‌سنجی مورد ارزیابی و تائید قرار گرفت. در ادامه با تهیه فرمولاسیون مناسب و استفاده از حلال جدید دوز درمانی دارو افزایش یافت. سپس دارو به روش برون تنی بر روی سلول‌های کشت‌شده ماکروفاژ صفاق موش و به روش درون تنی بر روی موش‌های مبتلا به بیماری سالک مورد ارزیابی قرار گرفت. در انتها اثرات درمانی دارو از طریق اندازه‌گیری قطر زخم، کاهش بار انگلی و همچنین روش‌های بررسی انگل در بافت و روش‌های پاتولوژی مورد تائید قرار گرفت.»
گفتنی است، از این طرح یک اختراع با عنوان «بتولنیک اسید بارگذاری شده در نانو ذرات کیتوزان :فرمولاسیونی جدید برای درمان لیشمانیا ماژور» با شماره‌ی ۹۴۰۸۱ به ثبت رسیده‌است.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های طاهره زاده مهریزی- دانشجوی مقطع دکتری- و دکتر امیتیس رمضانی و دکتر مهدی شفیعی اردستانی- اعضای هیأت علمی انستیتو پاستور ایران– دکتر نریمان مصفا و دکتر مصطفی حاجی ملاحسینی- اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی- و دکتر علی خامسی پور- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران- است. نتایج این کار در مجله‌ی Scientific reports با ضریب تأثیر ۴٫۱۲۲ (جلد ۸، شماره ۱، سال ۲۰۱۸، از صفحه ۱۱۷۵۹) به چاپ رسیده‌است.
