پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شیراز به نانوفرمولاسیونی از یک نوع داروی ضد درد دست یافتند که قادر است با ایجاد یک ساختار ژل‌شونده در محل، دارو را به‌صورت کنترل‌شده آزاد نماید و موجب افزایش بازدهی و کاهش عوارض جانبی آن گردد. نحوه تبدیل این فرمولاسیون به ژل در دمای ۳۷ درجه در بدن موش مورد بررسی قرار گرفته است.
کنترل آزادسازی داروی مسکن توسط ساختارهای هوشمند ژل‌شونده
داروهای مسکن امروز به عضو جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان تبدیل شده‌اند. این نوع داروها در کنار کارایی‌شان، عوارض جانبی متعددی برای بدن ایجاد می‌کنند. پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بهره‌گیری از فناوری نانو موفق شدند با ایجاد یک فرمولاسیون منحصربه‌فرد از یک نوع داروی مسکن، علاوه بر افزایش بازدهی دارو، عوارض جانبی آن را نیز کاهش دهند.
دکتر امیر آزادی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، داروی ترامادول را یکی از پرمصرف‌ترین داروها در میان دسته مسکن‌های شبه مخدر خواند و افزود: « در طرح حاضر، ما با ارائه یک فرمولاسیون نانوساختار، شرایطی فراهم کردیم که آزادسازی داروی ترامادول در محل درد تحت کنترل قرار گرفته و اثرگذاری دارو به حد بهینه برسد.»
وی ادامه داد: « کنترل آزادسازی دارو موجب می‌شود تا اثربخشی دارو افزایش یابد و میزان داروی موردنیاز برای تسکین درد به حداقل مقدار برسد. بنابراین عوارض جانبی دارو کاهش یافته و هزینه درمان نیز کم می‌شود.»
آزادی با اشاره به مکانیسم منحصربه‌فرد این نانوفرمولاسیون در کنترل آزادسازی دارو، دراین‌باره گفت: « نانوفرمولاسیون ایجادشده دارای ساختاری موسوم به پرونانوژل است؛ بدین معنی که دارو در فرم محلول فاقد ساختار نانو است، پس از تزریق به بدن بیمار در پاسخ به دمای بدن به یک ژل نانوساختار حاوی دارو تغییر حالت می‌دهد. این ژل قادر است داروی به دام افتاده در نانوساختارهای خود را در بازه‌های زمانی مشخص آزاد کند.»
این محقق در رابطه با روند ارزیابی این فرمولاسیون افزود: « پس از طراحی فرمولاسیون و بهینه‌سازی آن به کمک طراحی D-optimal، مورفولوژی فرمولاسیون مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه آزمون‌های آزادسازی، پاسخ به دما، زمان ژل شدن، تورم‌پذیری و مخاط چسبی نیز انجام شد.»
نتایج نشان می‌دهند که زمان ژل شدن در پاسخ به دمای بدن حدوداً یک دقیقه است و همچنین پایداری فرمولاسیون به یک ماه نیز می‌رسد.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر امیر آزادی، دکتر سلیمان محمدی سامانی و دکتر هاجر اشرافی- اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، دکتر لیلا پورطالبی- محقق این دانشگاه و دکتر مائده براتی- دستیار تخصصی فارماسیوتیکس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. نتایج این کار در مجله International journal of biological macromolecule با ضریب تأثیر ۳٫۹۰۹ (جلد ۱۸، بخش B، سال ۲۰۱۸، صفحات ۱۴۴۹ تا ۱۴۵۴) منتشر شده است.
