محققان دانشگاه گیلان با به‌دست آوردن نانوذرات مس از پوست نرم پسته و تثبیت آن‌ها بر پوست سخت پسته موفق به تهیه‌ی آزمایشگاهی یک نانوکاتالیست کارآمد جهت حذف برخی ترکیبات آلی مضر موجود در پساب‌های صنعتی شدند.
استفاده از پوست پسته جهت رفع آلودگی پساب
مقدار زیاد پوست سخت و نرم پسته که سالانه توسط واحدهای فراوری و مصرف‌کننده‌ی دانه‌های پسته دور ریخته می‌شود، منظره‌ی نامطلوبی به طبیعت می‌دهند. حال‌آنکه این مواد به‌ظاهر دورریز، حاوی ترکیبات طبیعی ارزشمندی هستند. محققان دانشگاه گیلان با انجام یک طرح آزمایشگاهی موفق به تهیه‌ی نانوذرات مس با استفاده از پوست نرم پسته شدند. نانوذرات حاصل را می‌توان پس از تثبیت بر روی پوست سخت پسته، به‌عنوان یک نانوکاتالیست جهت حذف ترکیبات آلی از پساب رنگی صنایع استفاده کرد.
دکتر کورش رادمقدم- عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان- با اشاره به آسیب‌های جدی ناشی از ورود ترکیبات آلی موجود در پساب صنایع، در خصوص گام‌های برداشته‌شده در این طرح جهت پیش‌گیری از این آسیب‌ها گفت: «در پساب بسیاری از صنایع مانند صنعت نساجی، رنگ، مواد غذایی و دارو، ترکیبات آلی سمی وجود دارد که برای سلامت موجودات زنده مضر هستند. ورود مستقیم این مواد به آب‌های سطحی یا زیرزمینی سبب صدمات جدی به محیط‌زیست و مسمومیت جانداران خواهد شد. در این راستا، در طرح حاضر از ضایعات پسته به‌منظور تولید یک نانوکاتالیست کامپوزیتی جهت حذف یا تخریب ترکیبات آلی مضر موجود در پساب‌های صنعتی استفاده شده‌است.»
وی خاطرنشان کرد: «استفاده از پوست پسته به‌عنوان پیش‌ماده‌ی ارزان جهت تولید نانوکاتالیست، علاوه بر کاهش هزینه‌ی تولید، مواد شیمیایی ناسازگار با محیط‌زیست را از فرایند تولید حذف می‌کند. از سوی دیگر بخشی از هزینه‌های مربوط به تولید پسته را حذف کرده و موجب ایجاد ارزش‌افزوده برای این محصول نیز می‌شود.»
در این مطالعه از پوست نرم پسته برای تولید نانوذرات مس استفاده شده‌است. سپس نانوذرات سنتز شده بر روی میکروذرات تولیدشده از پوست سخت پسته تثبیت شده‌اند. محصول نهایی نانوکامپوزیتی است که قادر است ترکیبات مضر رنگی موجود در پساب را به ترکیبات بی‌اثر و یا حتی مفید تبدیل کند. این نانوکامپوزیت را می‌توان در رآکتورهای جریان پیوسته نیز مورد استفاده قرار داد. در این روش مخلوط ماده‌ی آلاینده و کاهنده از ستون پر شده از نانوکامپوزیت به‌صورت یک جریان پیوسته عبور می‌کند. این روش که قابلیت خودکار شدن را دارد، برای اجرا در مقیاس‌های بزرگ صنعتی بسیار مناسب است.
نانوذرات سنتز شده از پوست نرم پسته دامنه‌ی توزیع اندازه‌ی باریکی در بازه‌ی ۱۵ تا ۴۵ نانومتر داشته‌اند. ارزیابی فعالیت کاتالیستی نانوکامپوزیت نهایی بیانگر بازدهی نزدیک به ۱۰۰درصدی آن در حذف و تخریب آلاینده‌های رنگی از پساب است.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر کورش راد مقدم- عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان- و علیرضا تقی زاده- دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه گیلان- است. نتایج این کار در مجله‌ی Journal of Cleaner Production با ضریب تأثیر ۵٫۶۵۱ (جلد ۱۹۸، سال ۲۰۱۸، صفحات ۱۱۰۵ تا ۱۱۱۹) منتشر شده‌است.
