یک گروه کارآفرین از چند دانشگاه مختلف تهران اقدام به ساخت کیت‌های جداسازی و شمارشگر سلول‌های سرطانی کردند. این فناوری در قالب یکی از طرح‌های برنامه طرح‌های نوآورانه فناوری‌نانو (NanoMatch) دوازدهمین جشنواره فناوری‌نانو ارائه شده است.
کیت جداسازی و شمارش سلول‌های توموری از نمونه خون بیمار سرطانی
یکی از مشکلات بیماران سرطانی در مسیر شیمی درمانی، عدم آگاهی از روند بهبودی و نیز نبود یک فاکتور پیش‌بینی کننده احتمال وقوع عود مجدد در محل اولیه و یا در محلی دیگر (متاستاز) است. از طرف دیگر، سلول‌های موجود در نمونه خون بیمار می‌توانند عامل کمک‌کننده‌ای در راستای رصد روند درمان باشند به طوری که کاهش و یا افزایش تعداد این سلول‌ها در نمونه خون بیمار می‌تواند عامل تعیین کننده‌ای برای این موضوع به حساب آید. از این رو جداسازی و شمارش این سلول‌های سرطانی از نمونه خون بیمار، امروزه بسیار حائز اهمیت بوده و در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های معتبر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کیت تولید شده در این طرح از نظر عملکرد مشابه کیت جداسازی سلولی استاندارد موجود در بازارهای خارجی بوده و قادر است در بازه‌های زمانی مختلف شیمی درمانی مورد استفاده قرار گیرد و به پزشک در رصد بیمار در حین و پس از شیمی درمانی کمک کند.
از مزایای این فناوری می‌توان به جداسازی سلول‌های سرطانی از خون بیماران با دقت بالا (۸۵ درصد ≤) و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، جلوگیری از عود مجدد سرطان و وقوع متاستاز، افزایش طول عمر بیمار و کمک به پزشک به‌منظور رصد بیمار در طول درمان اشاره کرد.
از جمله ویژگی‌های کلیدی محصول حاضر می‌توان دستیابی به یک سیستم جداسازی سلول‌های سرطانی با دقت و راندمان بالا و قابلیت تعمیم این فناوری به دیگر سلول‌ها به غیر از سلول‌های سرطانی اشاره کرد.
از کاربردهای این طرح می‌توان به پایش درمان بیماران سرطانی از طریق اخذ نمونه خون دوره‌ای و آزمایشات مربوطه از طریق کیت، جداسازی و شمارش سلول‌های توموری خون بیمار در زمان کم و با دقت بالا، پیش‌بینی احتمال وقوع متاستاز در بیماران مبتلا به سرطان از طریق آنالیز خون بیماران با کیت CTC، جداسازی سلول‌های ایمنی در گردش خون محیطی و یا مغز استخوان برای انجام سلول درمانی و جداسازی سلول‌های بنیادین از مغز استخوان با قابلیت کاربرد در پزشکی بازساختی اشاره کرد.
برآورد تقاضای بالقوه استفاده از این فناوری در ایران بالغ بر ۱۰۰۰۰ تست در سال ۱۳۹۹ بوده که این تعداد در سال ۱۴۰۹ به ۶۰۰۰۰ عدد تست می‌رسد. با توجه به مطالعات انجام شده و محاسبات بازار، میزان فروش کیت CTC در سال ۲۰۱۸ معادل ۱۱۵ میلیون دلار در دنیا گزارش شده است و براساس آمارهای حاصل از مطالعه بازار داخلی ایران، میزان فروش در سال ۱۳۹۹ در حدود ۷٫۵ میلیارد تومان فقط برای سرطان روده بزرگ برآورد می‌شود که این میزان در سال ۱۴۰۹ حدود ۹۶۰ میلیارد تومان خواهد شد که این بازار فقط برای سرطان روده بزرگ در کشور گزارش شده است و همین آمار برای سرطان پستان و پروستات نیز وجود خواهد داشت. همچنین یکی از دلایل افزایش حجم بازار رو به رشد این محصول، تدوین دستورالعمل‌های الزامی انجام آزمایش‌ها بوده که برای سرطان روده بزرگ الزامی شده است و برای دیگر سرطان‌ها نیز در حال تدوین توسط سازمان‌های مربوطه است.
مهدی رحمانیان، مجری اصلی طرح، کارشناس ارشد بیومتریال دانشگاه علم و صنعت، امیر صیفوری، مجری اصلی طرح، دکتری مواد از دانشگاه تهران، فاطمه ملاعباسی، همکار تحقیق و توسعه، دکتری شیمی تجزیه دانشگاه تربیت مدرس، علی اکبر زارع، مسئول بازاریابی دانشجوی دکتری نانوبیوتکنولوژی دانشگاه تربیت مدرس هستند.
