محققان دانشگاه سیستان و بلوچستان موفق شدند از خواص کاتالیستی یک نانوماده در جهت افزایش بهره‌وری تولید مواد شیمیایی دارای خواص دارویی استفاده کنند. این نانوکاتالیست آزمایشگاهی ارزان و سازگار با محیط زیست قادر است سرعت و بازدهی تولید مواد پرکاربرد شیمیایی
زاهدان: سنتز نانوکاتالیست کارآمد و ارزان گامی به‌سوی افزایش بهره‌وری صنایع شیمیایی و دارویی
برخی از ترکیبات شیمیایی مصنوعی و طبیعی خواص دارویی جالب توجهی از خود بروز می‌دهند و به‌عنوان یک ماده‌ی اولیه جهت تولید دارو و مواد شیمیایی در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین سنتز این ترکیبات یک مرحله‌ی مهم در تولید مواد دارویی به شمار می‌رود. در این راستا معرفی و استفاده از کاتالیست‌هایی که بتواند علاوه بر افزایش سرعت فرایند تولید ترکیبات مذکور، بازدهی فرایند را نیز افزایش دهد مورد توجه محققین علم شیمی قرار گرفته است.
دکتر میررسول موسوی، با اشاره به اهمیت بالای قابل استفاده‌ی مجدد بودن کاتالیست‌های ناهمگن، هدف از انجام این پژوهش را بدین صورت بیان کرد: «در این پژوهش، یک روش ساده و مؤثر جهت سنتز تری‌آزولوکینازولینون‌ها و بنزایمیدازولو کینازولینون‌ها به‌عنوان دو ترکیب شیمیایی پرکاربرد در تولید دارو و مواد شیمیایی با استفاده از نانوکاتالیست زیست سازگار سیلیکات معرفی شده است.»
وی در ادامه افزود: «قابل بازیافت بودن این کاتالیست و توانایی تسریع واکنش در دمای محیط بدون استفاده از شرایط خاص و سخت، از مزایای عمده‌ی این نانوکاتالیست است. به‌علاوه به دلیل اندازه‌ی نانومتری ذرات کاتالیست، سطح مناسبی بین اجزای واکنش و کاتالیست به وجود می‌آید که موجب عملکرد بهتر این کاتالیست و افزایش بازدهی واکنش می‌گردد. همچنین، از عدم تولید محصول جانبی می توان به عنوان دیگر مزیت استفاده از این نانوکاتالیست یاد کرد.»
به گفته‌ی موسوی، مجری طرح، در این پژوهش جهت تولید چند جزئی تری‌آزولو کینازولینون‌ها و بنزایمیدازو کینازولینون‌ها، تراکم حلقوی آلدهیدهای آروماتیک و دایمدون با ۲-آمینو بنزایمیدازول/۳-آمینو-۴،۲،۱-تری‌آزول مورد استفاده قرار گرفته است. در این فرایند، نانوذرات سیلیکات به‌عنوان یک کاتالیست مؤثر به کار برده شده و عملکرد آن با سایر کاتالیست‌ها مقایسه شده است.»
وی با تشریح روند اجرای این پژوهش اظهار داشت: «در این مطالعه، از دایمدون، آلدهید و ۲-آمینو بنزایمیدازول/۳-آمینو-۴،۲،۱-تری‌آزول به‌عنوان واکنش‌گرهای اولیه و از نانوذرات سیلیکات به‌عنوان کاتالیست جهت سنتز محصول نهایی استفاده شد. پس از اتمام واکنش، نانوذرات با استفاده از حلال دی‌کلرو متان از مخلوط واکنش جداسازی شده و در نهایت با تبخیر حلال و انجام عملیات رکریستاله کردن، نانوذرات سیلیکات مجدداً بازیافت گردید. مقایسه‌ی عملکرد نانوکاتالیست سیلیکات با سایر کاتالیست‌ها از لحاظ افزایش سرعت و بازدهی واکنش، برتری نانوکاتالیست مذکور را نمایان می‌کند.»
نتایج این کار تحقیقاتی در مجله‌ی Journal of the Iranian Chemical Society (جلد ۱۲، شماره‌ی ۵، سال ۲۰۱۵، صفحات ۷۴۳ تا ۷۴۹) منتشر شده است. دکتر میررسول موسوی- دانش‌آموخته‌ی دوره‌ی دکترای دانشگاه سیستان و بلوچستان- و دکتر ملک طاهر مقصودلو- عضو هیأت علمی دانشگاه سیستان بلوچستان- در این مطالعات همکاری داشته‌اند.
