محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری محققانی از دانشگاه ایلینویز آمریکا طی انجام یک طرح آزمایشگاهی تلاش کردند، اثربخشی داروها را افزایش و عوارض جانبی آن‌ها را کاهش دهند. از نتایج این طرح می‌توان در درمان مؤثرتر بسیاری از بیماری‌ها استفاده کرد.
دانشگاه علوم پزشکی تهران: بهینه‌سازی فرایند دارورسانی هدفمند، گامی در جهت افزایش اثربخشی داروها
روش‌های سنتی درمان بیماری‌ها با استفاده از دارو نیازمند مصرف دوره‌ای آن‌هاست. اگرچه این روش برای بسیاری از داروها مؤثر است، اما بعضی از داروها ناپایدار و سمی بوده و دوره‌ی اثربخشی کوتاهی دارند. همچنین برخی از داروها مشکل انحلال‌پذیری دارند. امروزه محققان به دنبال این هستند که به‌منظور حل مشکلات مذکور از سیستم‌های هدفمند دارورسانی استفاده کنند. این موضوع بیانگر این است که سرنوشت دارو در بدن تنها به خواص دارو بستگی ندارد و رهاسازی کنترل‌شده‌ی دارو نقش مهمی دراین‌باره بازی می‌کند. روش دارورسانی هدفمند با محدودیت‌هایی نیز مواجه است که پژوهشگران به دنبال رفع آن‌ها هستند.
دکتر مرتضی محمودی از جذب برخی پروتئین‌ها بر روی سطح نانوذرات به‌عنوان یک عامل مخل در فرایند دارورسانی هدفمند یاد کرد و افزود: «ما در این پژوهش به دنبال این بوده‌ایم که بتوانیم با پوشش دهی و اصلاح نانوحامل‌های دارو پیش از تزریق به بدن، تشکیل پروتئین بر روی آن‌ها را کنترل کرده و میزان بازدهی فرایند را افزایش دهیم.»
پوشش دهی این نانوذرات منجر به افزایش هدفمندی آن‌ها شده و افزایش کارایی درمانی دارو و کاهش عوارض جانبی احتمالی آن را به دنبال خواهد داشت.
این محقق در ادامه به ارائه‌ی توضیحات کامل‌تری در خصوص تشکیل پروتئین بر روی نانوحامل‌ها و اهمیت انجام این پژوهش پرداخت و گفت: «یکی از روش‌های افزایش هدفمندی نانوحامل‌ها، اتصال لیگاندها و آنتی‌بادی‌ها به آن‌هاست. اما هنگامی‌که این نانوذرات درون جریان خون وارد می‌شوند، پروتئین کرونا بر روی سطح نانوذرات تشکیل شده و لیگاندها و آنتی‌بادی‌ها را می‌پوشاند. این امر، مانع رسیدن دارو به سلول موردنظر می‌شود. در این پژوهش به‌منظور رفع این مشکل، نانوحامل‌ها به‌وسیله‌ی پروتئین‌های پلاسمایی عامل دار شده است که این موضوع تشکیل پروتئین کرونا را کنترل می‌کند و جذب بهتر دارو به سلول موردنظر را موجب می‌شود. همچنین، با استفاده از این استراتژی، علاوه بر دارورسانی هدفمند می‌توان میزان ماندگاری دارو در بدن، توزیع در ارگان‌های مختلف و اثرات بیولوژیکی آن را کنترل نمود.»
به گفته‌ی محمودی در این طرح ابتدا نانوذرات سیلیکا که با کربوکسیلیک اسید عامل دار شده بود سنتز شده است. سپس رنگ فلورسنت به سیلیکای عامل دار شده متصل شده و در ادامه نانوذرات سیلیکا توسط آلومین انسانی یا گاما گلوبولین پوشش داده شد و کرونای سخت نانوذرات تهیه شده است. در نهایت نوع و میزان پروتئین جذب شده توسط کرونای سخت به‌وسیله‌ی آزمون‌های SDS-PAGE و LC-MS/MS بررسی شده و همچنین میزان جذب سلولی این نانوذرات با استفاده از فلوسایتومتری و میکروسکوپ کانفوکال مورد ارزیابی قرار گرفته است.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده نانوذرات پوشش داده شده با پروتئین‌های انتخاب شده، پیش از قرار گرفتن در معرض محیط بیولوژیکی بدن، موجب می‌شود پروتئین‌های کرونای غنی از پروتئین‌های پلاسمایی تشکیل شود. این موضوع موجب افزایش میزان هدفمندی این نانوذرات می‌گردد.
این تحقیقات حاصل تلاش‌های دکتر مرتضی محمودی- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران- و دکتر وحید میرشفیعی- محقق دوره‌ی پسادکترای دانشگاه ایلینویز آمریکا- و محققان دیگر از این دانشگاه است. نتایج این کار در مجله‌ی Biomaterials (جلد ۷۵، سال ۲۰۱۶، صفحات ۲۹۵ تا ۳۰۴) به چاپ رسیده است.
