بیرجند: ساخت نانوکاتالیستی با کاربرد در صنایع داروسازی

محققان دانشگاه بیرجند با استفاده از فناوری نانو، موفق به ساخت نانوکاتالیست مغناطیسی شدند که بدون کاهش فعالیت، قابلیت استفاده‌ی مکرر را دارد. این نانوکاتالیست در صنایع مختلف تولید مواد شیمیایی همانند صنایع داروسازی، نفت و پتروشیمی کاربرد خواهد داشت.

لیگاندهای فلز سالن نوعی ترکیت شیمیایی هستند که بعضی از پرکاربرد ترین کاتالیست‌های مورد استفاده در صنایع مختلف خصوصاً داروسازی، از آن‌ها تهیه می‌شود. در این پژوهش نوعی از این کاتالیست‌ها سنتز و بر بستر ذرات نانو مغناطیس نصب شده و کارایی آن در سنتز اپوکسیدهای فعال نوری و اکسایش سولفیدها مورد بررسی قرار گرفته است.
به گفته‌ی دکتر محمدعلی ناصری، ساختار پیشنهاد شده در این طرح فعالیت کاتالیستی مؤثری برای اکسیداسیون سازگار با محیط زیست از سولفیدهای مختلف به هر دو نوع سولفوکسید و سولفون‌ها در دمای اتاق نشان داده است. سولفوکسید به عنوان واسطه‌ی ارزشمند در تولید ترکیبات مختلف مفید، از جمله مواد ضد باکتری، ضد قارچ، ضد زخم، و عوامل ضد فشار خون بالا شناخته شده است. سولفون‌ها نیز با فعالیت‌های زیستی خود موضوع تحقیقات گسترده‌ای قرار گرفته‌اند.
وی در ادامه افزود: «با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان اپوکسیدهای فعال نوری و قیمت بالای این محصولات که عمدتاً وارداتی هستند، هدف از انجام این پژوهش‌ دستیابی به دانش فنی تولید اپوکسیدها با درجه‌ی بالای خلوص نوری و قیمت پایین در کشور بود.»
تولید محصول فعال نوری با قیمت تمام شده‌ی پایین، افزایش راندمان تولید و کاهش اثرات مخرب زیست محیطی بخشی از مزایای استفاده از این کاتالیست است.
علاوه بر این، عدم تشکیل واکنش‌های جانبی، زمان واکنش کوتاه، شرایط واکنش معتدل، کار کردن آسان و ساده از دیگر فواید استفاده از این نانو کاتالیست است. همچنین این کاتالیست ارزان، به راحتی سنتز شده و با بازیافت توسط میدان مغناطیسی خارجی، بدون از دست دادن میزان قابل توجهی از فعالیت خود می‌تواند تا چند بار مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
ناصری روند مطالعات و بررسی عملکرد کاتالیست را این گونه تشریح کرد: «در ابتدا دی آمین فعال نوری تولید و در یک واکنش تراکمی، سالن فعال نوری تهیه شد. سالن مورد نظر با نمک فلزات مختلف وارد واکنش شد. در این میان ترکیب منگنز در واکنش اپوکسیداسیون فعال نوری آلکن‌ها و اکسایش سولفیدها کارایی بالایی از خود نشان داد.»
لازم به ذکر است نصب این کاتالیست بر روی نانوذرات مغناطیسی اکسید آهن باعث ایجاد سطح وسیع کاتالیستی شده است. این ویژگی عامل اصلی کارایی بالای کاتالیست، گزینش پذیری و خلوص نوری بالای محصول بوده و به دلیل جداسازی راحت از محیط واکنش کمترین اثرات مخرب محیط زیستی را به دنبال دارد.
این کار پژوهشی با همکاری دکتر محمد علی ناصری- عضو هیأت علمی دانشگاه بیرجند- و علی اله رسانی- دانشجوی دکترای شیمی آلی همین دانشگاه- صورت گرفته که نتایج آن در مجله‌ی RSC Advances (جلد ۴، شماره ۱۰۵، سال ۲۰۱۴، صفحات ۶۰۷۰۲ تا ۶۰۷۱۰) انتشار یافته است.