در سالهای اخیر یکی از دستاوردهای مهم حوزه فناوری نانو، تولید کامپاندهای آنتیباکتریال حاوی نانوذرات است که میتواند گام بلندی در جهت بهبود سلامت و پایداری محصولات پلیمری باشد. مهندس احمد یاوری، مدیرعامل شرکت دانشبنیان ساعی پلیمر دانش، با معرفی این فناوری بومی، از توانمندیهای شرکت در تولید مستربچها و کامپاندهای نانویی پیشرفته خبر داد و بر اهمیت آزمونهای ایمنی و میکروبی در توسعه این محصولات تأکید کرد.
ایران با اتکا به توان فناورانه داخلی و تولید نانوکاتالیستهای پیشرفته، موفق شده است گام بلندی در مسیر صادرات محصولات دانشبنیان بردارد. بر اساس تازهترین آمار، در سال گذشته صادرات نانوکاتالیستهای ایرانی به ارزش ۱۲ میلیون دلار به کشورهایی همچون عراق، ترکیه، روسیه و ونزوئلا انجام شد؛ موفقیتی که نشاندهنده جایگاه رو به رشد ایران در بازار جهانی این محصولات است. نانوکاتالیستها که نقشی کلیدی در صنایع نفت و پتروشیمی ایفا میکنند، اکنون نهتنها نیاز داخلی کشور را تا حد زیادی تأمین کردهاند، بلکه توانستهاند بازارهای خارجی را نیز جذب کنند. این روند علاوه بر افزایش درآمد ارزی، به ارتقای برند ایران در عرصه فناوریهای راهبردی کمک کرده است. صادرات این محصولات، در کنار صرفهجویی ۳۶۰ میلیون دلاری از محل کاهش واردات، نشان میدهد که نانوکاتالیستهای ایرانی توانستهاند همزمان به دو هدف اصلی کشور یعنی خودکفایی و حضور در بازارهای بینالمللی پاسخ دهند.
ایران با سرمایهگذاریهای در حوزه تحقیق و توسعه فناوری نانو، به جایگاه برجستهای در تولید و صادرات محصولات نانو دست یافته است. مزیتهای اصلی ایران در این حوزه شامل دسترسی به منابع داخلی، قیمت تمامشده پایینتر نسبت به کشورهای غربی و رقابتپذیری بالا در تولید مواد اولیه نانو، نانوکاتالیستها و تجهیزات پیشرفته است. همچنین، ایران توانسته با بهرهگیری از شرکتهای دانشبنیان و تخصصهای علمی داخلی، در بسیاری از صنایع همچون عمران، داروسازی، انرژی و تجهیزات پزشکی نانویی حضور چشمگیری داشته باشد. نزدیکی جغرافیایی به بازارهای هدف در کشورهای همسایه، کاهش هزینههای حملونقل و استفاده از روابط سیاسی و تجاری، دیگر مزیتهای صادراتی ایران در این حوزه هستند. این عوامل موجب شدهاند که ایران به یک تأمینکننده عمده فناوری نانو در منطقه و برخی بازارهای جهانی تبدیل شود.
در میان شاخههای متعدد فناورینانو، نانوآمیزهسازی یا «نانوکامپاندینگ» یکی از کاربردیترین و درآمدزاترین بخشها محسوب میشود که بهویژه در صنایع پلیمر، سرامیک و فلزات توانسته جایگاه برجستهای به دست آورد.
بررسی حجم و سهم صادرات محصولات نانو نشان میدهد که در ابتدای سال ۱۴۰۳، دو استان اصفهان و خوزستان در صادرات محصولات نانویی رتبههای اول و دوم را به خود اختصاص دادهاند.
بررسیها نشان میدهد که نانوپوشش بیشترین سهم را در بازار محصولات نانو داشته است. پس از آن نانوکاتالیست در رتبه دوم قرار دارد.
نانوکاتالیستها به عنوان یکی از پیشرفتهترین فناوریهای نانو، تأثیر چشمگیری بر عملکرد صنایع مختلف، بهویژه نفت و گاز و خودرو دارند. بررسیها نشان میدهند که صنعت نفت و گاز همچنان پیشتاز در استفاده از نانوکاتالیستها است و بیشترین سهم بازار این فناوری را به خود اختصاص داده است. در عین حال، صنعت خودرو نیز با سرعت در حال افزایش بهرهگیری از این فناوری بوده و به دنبال کاهش فاصله خود با صنعت نفت و گاز است. بر اساس دادههای ارائهشده، مجموع حجم بازار نانوکاتالیستها ۶۵۰۰۰ میلیارد ریال برآورد شده است که ۵۶٪ از آن متعلق به صنعت نفت و گاز و ۴۴٪ به صنعت خودرو اختصاص دارد. در این حوزه، ۱۱ شرکت فعال در صنعت نفت و گاز و ۶ شرکت در صنعت خودرو مشغول فعالیت هستند که نشاندهنده سرمایهگذاری گستردهتر و تقاضای بیشتر در صنعت نفت و گاز است.
فناورینانو در ایران با بیش از چهار صد شرکت فعال، روندی رو به رشد را تجربه میکند. در حالی که ۱۵۶ شرکت در مراحل اولیه فروش قرار دارند، ۱۷۴ شرکت موفق شدهاند ۵۱٪ از بازار را در اختیار بگیرند. همزمان، ۱۱ شرکت پیشرو با فروشهای میلیاردی نشاندهنده ظرفیت بالای این صنعت برای توسعه و رقابت در بازارهای جهانی هستند. بدیهی است که حمایتهای بیشتر میتواند مسیر رشد شرکتهای نوپا را هموارتر کند و رقابتپذیری آنها را در بازارهای بینالمللی تضمین کند.
تحلیل بازار محصولات نانوساخت ایرانی نشان میدهد که بیش از ۹۰ درصد از این محصولات در داخل کشور مصرف میشود.
برخی از محصولات نانویی سهم بالایی از بازار داخلی را به خود اختصاص دادهاند. در این گزارش به بررسی چند محصول پرفروش ایرانی و دلایل استقبال ازآنها پرداخته میشود. شیرآلات بهداشتی، دوده صنعتی، پلیاتیلن مشکی، نانوکاتالیستها، محصولات اپتوالکترونیک و ظروف آنتیباکتریال آشپزخانه در لیست محصولات پرفروش نانویی ایران هستند.