قائممقام مدیرعامل شرکت دانشبنیان داروسازی پارس حیان با تشریح جایگاه روزافزون هوش مصنوعی در صنعت داروسازی، اعلام کرد که همافزایی میان هوش مصنوعی و فناورینانو میتواند روند طراحی، توسعه و پایش محصولات سلامتمحور را متحول کند. او با ارائه مثالهایی واقعی از کاربردهای عملی AI در شبیهسازی فرمولاسیون، ارزیابی ایمنی نانوذرات و تحلیل بازار، چشمانداز تازهای از آینده تحقیقات و تولید دارو ارائه داد.
پژوهشگران با بهرهگیری از هوش مصنوعی و فناوری نانو، گام بلندی در طراحی و بهبود پپتیدهای ضد میکروبی برداشتهاند؛ مولکولهایی که میتوانند جایگزین مؤثر و ایمن آنتیبیوتیکهای سنتی شوند. نتایج این پژوهش که در نشریه Food & Medicine Homology منتشر شده است، نشان میدهد تلفیق یادگیری ماشینی، طراحی مولکولی و نانوساختارها توانسته است پپتیدهایی با پایداری بالا، سمیت کمتر و کارایی چشمگیر در برابر باکتریها و قارچهای مقاوم ایجاد کند. این دستاورد میتواند انقلابی در درمان عفونتهای مقاوم، پزشکی بازساختی، کشاورزی و حتی صنایع غذایی ایجاد کند.
هرچند هوش مصنوعی یکی از موتورهای محرک نوآوری در فناوری نانو است، اما بهرهگیری از آن با چالشهایی جدی روبهروست. اصلیترین مانع، کمبود دادههای باکیفیت و قابل دسترس است؛ دادههایی که برای آموزش الگوریتمهای یادگیری ماشین و پیشبینی دقیق خواص مواد ضروریاند. در کنار این مسئله، پیچیدگی ادغام خروجی مدلهای هوش مصنوعی با تجهیزات پیشرفته نانویی و زمانبر بودن فرآیند ارتقا، مانعی دیگر بر سر راه توسعه این حوزه محسوب میشود. همچنین موضوع استانداردسازی، بهروزرسانی نرمافزارها و تضمین امنیت دادهها اهمیت ویژهای دارد؛ چرا که بدون زیرساختهای امن و استاندارد، اعتماد به نتایج این فناوری دشوار خواهد بود. در حالی که کشورها و صنایع مختلف به دنبال سرعتبخشیدن به روند کشف و تولید مواد پیشرفته با کمک هوش مصنوعی هستند، غلبه بر این چالشها میتواند تعیینکننده جایگاه آینده کشورها در رقابت جهانی فناوری نانو باشد.
کاربرد هوش مصنوعی در فناوری نانو فراتر از کشف مواد پیشرفته رفته و اکنون استفاده از آن در طراحی تجهیزات و بهبود فرآیندهای تولید مطرح است. تجهیزاتی که فاقد سیستمهای هوش مصنوعی باشند، در آینده نزدیک نه تنها توان رقابت با نمونههای خارجی را از دست خواهند داد، بلکه از چرخه صادرات نیز حذف میشوند. در حوزه تجهیزات شناسایی و آنالیز، ادغام با الگوریتمهای یادگیری ماشین به دلیل ماهیت دادهمحور این ابزارها بسیار سریعتر از سایر بخشها پیش میرود. در بخش تولید نیز، هوش مصنوعی با تکیه بر اینترنت اشیا و تحلیل دادههای لحظهای، راندمان خطوط تولید را بهبود میبخشد؛ بهعنوان نمونه، در صنعت داروسازی سیستمهای هوش مصنوعی میتوانند ورقهای خالی قرص را به صورت خودکار شناسایی و حذف کنند. این روند نشان میدهد که آینده نانو بدون همزیستی با هوش مصنوعی قابل تصور نخواهد بود و صنایع از مواد پیشرفته تا تجهیزات و فرآیندها باید خود را با این تحول همسو کنند.
محققان مؤسسه فناوری جورجیا (Georgia Tech) با توسعه یک مدل هوش مصنوعی به نام «لئوناردو» (LEONARDO)، توانستهاند حرکات پیچیده و تصادفی نانوذرات در محیطهای مایع را تحلیل و حتی شبیهسازی کنند. این پیشرفت نهتنها پنجرهای جدید به دنیای نانومواد گشوده، بلکه راه را برای طراحی داروهای دقیقتر، مواد پیشرفتهتر و حسگرهای هوشمند هموار کرده است.
وقتی نانو و هوش مصنوعی دستبهدست هم میدهند، نیروگاههای حرارتی از یک سامانه سنتی به یک ماشین هوشمند و کممصرف تبدیل میشوند؛ جایی که پوششهای نانویی از خوردگی و اتلاف انرژی جلوگیری میکنند و الگوریتمهای هوشمند، آینده عملکرد تجهیزات را پیشبینی میکنند. آینده انرژی نه فقط در تولید بیشتر، بلکه در بهرهوری هوشمندانه نهفته است.
پژوهشگران کرهای با ترکیب نانوحسگرهای قلع اکسید و الگوریتمهای یادگیری عمیق، سامانهای بسیار دقیق برای تشخیص گازها توسعه دادهاند. این فناوری نوین با دقتی بالای ۹۹٪ حتی در رطوبت بالا، گامی بزرگ بهسوی سامانههای بویایی مصنوعی پایدار و قابلاعتماد برداشته است.
پیشرفتی جدیدی با کمک هوش مصنوعی انجام شده که امکان مشاهده رفتار نانوذرات را فراهم میکند. این قابلیت برای توسعه مواد دارویی، الکترونیکی و صنعتی بسیار راهگشا است.
محمدرضا شاهینی، قائممقام مدیرعامل گروه دانشبنیان داروسازی پارس حیان، در نخستین روز از رویداد «تریبون نانو و صنعت ۱۴۰۳» درباره نقش هوش مصنوعی در توسعه نانومحصولات سخنرانی کرد. وی تأکید کرد که هوش مصنوعی میتواند فرآیند طراحی و تولید محصولات جدید را تسریع کرده و تحولی اساسی در صنعت بهداشت و سلامت ایجاد کند.
کتاب همگرایی هوش مصنوعی و فناوری نانو؛ مفاهیم، کاربردها و تأثیر آن بر آینده مهارتهای شغلی تألیف دکتر محسن جهانشاهی، استاد تمام دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل و دکتر لیلا مأمنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی، در ۷ فصل و ۳۱۷ صفحه، توسط انتشارات دانشگاه ملی مهارت منتشر شد.