برگزاری چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی فناوری نانو امسال در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران رویدادهای متنوع و قابل‌توجهی را با خود به همراه داشت، اما یکی از جالب‌ترین این رویدادها بازدید سفیر عربستان سعودی از این نمایشگاه بود که با نگاه نکته‌سنج کارشناسان و تحلیلگران سیاسی همراه شد.
بازدیدی که رقابت تمدن‌ها را یادآور شد
عبدالله بن سعود العنزی سفیر عربستان سعودی هم‌زمان با برگزاری این نمایشگاه ضمن دیدار از غرفه‌های مختلف نمایشگاه نانو، در حاشیه این نمایشگاه با دهقانی معاون علمی رئیس‌جمهور نیز دیدار کرد و دو طرف بر توسعه همکاری‌های فناورانه تاکید کردند.
البته این اولین بار نیست که بعد از احیای مجدد روابط میان تهران و ریاض، سفیر عربستان اشتیاق خود را برای همکاری‌های تجاری و فناورانه با ایران نشان داده است.
پیش‌تر او در دیدار با مجتبی صفایی رئیس اتاق اصناف ایران، اظهار کرد: ارتباط و علاقه بین ایران و عربستان سعودی پایدار خواهد بود و ظرفیت خوبی برای تجارت هر دو کشور ایجاد می‌کند.
او در این دیدار نیز با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی ایران؛ کشور همسایه بسیار مهمی است گفت: ایران بسیاری از پتانسیل‌ها را داراست و از موقعیت استراتژیک خوبی برخوردار است.
نگاهی به شرایط کنونی عربستان سعودی نشان می‌دهد که این کشور چشم‌انداز گسترده‌ای را برای سال ۲۰۳۰ تعریف کرده و پروژه‌های متعددی را برای پیشرفت خود در منطقه دارد.
کارشناسان تاکید دارند اگر این پروژه‌ها اجرایی شود خیروبرکت آن شامل حال دیگر کشورهای منطقه نیز شده و می‌توان آینده روشنی را برای خاورمیانه جدید با ظهور تغییرات سیاسی در عربستان پیش‌بینی کرد.
چشم‌انداز ۲۰۳۰
در این چشم‌انداز، عربستان در نظر دارد که اقتصاد نفتی خود را کمرنگ و با ایجاد سرمایه‌گذاری خالص خارجی؛ دگردیسی بزرگی را در این کشور رقم بزند. همچنین در طرح‌های عربستان برای چشم‌انداز ۲۰۳۰، تمرکز بر فناوری آینده قرار دارد که این فناوری‌های پیشرفته بسترساز اصلاحات اقتصادی و اجتماعی در این کشور خواهند شد.
عربستان برای دستیابی به این هدف تا سال ۲۰۴۰، سالانه ۲.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی خود را در بخش پژوهش، توسعه و نوآوری سرمایه‌گذاری کرده و کسب‌و‌کارهایی که در این بخش مشارکت دارند نیز تحت حمایت اداره داده‌ها و هوش مصنوعی سعودی (SDAIA) قرار می‌گیرند.
برنامه‌های سیاسی عربستان
با توجه به این برنامه باید نگاهی هم به سیاست‌های تعریف شده عربستان در منطقه به لحاظ جایگاه سیاسی و منطقه‌ای داشت.
عربستان از دیر باز خود را قدرتی منطقه‌ای و در زمره رهبران جهان اسلام می‌داند و اکنون که ستاره‌های اقبال این کشور همسو شده است تلاش می‌کند تا از این فرصت استثنائی نهایت استفاده را ببرد.
در شرایط کنونی غرب به‌طور قابل توجهی اتکای خود را به عربستان سعودی افزایش داده و خود را در نیاز مبرم به همکاری با ریاض می‌بیند. از سوی دیگر اشتیاق سطح بالای چین برای توسعه روابط با عربستان از یک‌سو و پیگیری سیاست تنوع بخشیدن به شرکا که از سال ۱۹۲۶ در سیاست خارجی عربستان سعودی تعریف شده است از سوی دیگر روابط روبه رشدی را برای پکن و ریاض رقم زده است و در این میان همراهی با قدرت منطقه‌ای مانند ایران می‌تواند شرایط بسیار خوبی را برای توسعه عربستان رقم بزند.
ریاض امیدوار است در سایه روابط دوستانه با ایران وضعیت عادی را به مرز‌ها و زیرساخت‌های حیاتی خود بازگردانده و خود را در برابر حملات مخالفان این کشور از جمله حوثی‌ها در یمن محافظت کند.
همچنین تهران به لحاظ سیاسی در کشور‌هایی مانند سوریه، لبنان و عراق دست بالا را دارد و این امتیازی است که ریاض از آن برخوردار نیست.
تهران و فناوری نوین
با چنین شرایطی تحلیلگران و صاحب‌نظران سیاسی احیای روابط ریاض با تهران فرصتی استراتژیک برای هر دو کشور می‌شناسند. در این میان برای دو طرف پتانسیل همکاری‌های گسترده‌ای فراهم است که یکی از این بخش‌ها، بخش فناوری است.
نگاهی به تلاش‌های عربستان در این بخش حاکی از آن است که این کشور از پیشگامان منطقه‌ای هوش مصنوعی به شمار می‌رود و سرمایه‌گذاری‌های بسیاری را در عرصه فناوری‌های نوظهور انجام داده است تا جایی که در دسامبر ۲۰۲۲ میزبانی دومین اجلاس جهانی هوش مصنوعی در ریاض بود.
از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۲۶ بازار هوش مصنوعی ۷۰ درصد اشتغال‌زایی را به خود اختصاص داده و بخش‌های چون بانکداری، مخابرات، پزشکی از راه دور، خرده‌فروشی و … را اشغال می‌کند.
از این رو ارتباطات دو طرف در این زمان می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدهایی را در این رابطه به دنبال داشته باشد که می‌توان نشانه‌هایی از آن را در بازدید اخیر سفیر عربستان از نمایشگاه نانو مشاهده کرد.
این بازدید نشان می‌دهد که سیاست تبلیغی ایران هراسی در منطقه کمرنگ شده و کشورهای منطقه به این باور رسیده‌اند که افزایش تعاملات منطقه‌ای علاوه بر ایجاد امنیت، منافع اقتصادی و اجتماعی نیز برای آنان به دنبال دارد و تهدیدات اصلی حضور نامتعارف دیگر کشورهای فرا منطقه‌ای است.
علاوه بر سیاست‌های منطقه‌ای ایران، توان علمی و فنّاورانه کشورمان در میان کشورهای منطقه جایگاه مطلوبی داشته و این امر سبب شده تا کنجکاوی همسایگان در این زمینه برانگیخته شود و چنین بازدیدی رقم بخورد.
موضوعات یاد شده محورهای مبارکی است که می‌توان همگی آنها را به فال نیک گرفت اما نباید از نظر دور داشت که عقلانیت سیاسی و مدیریت جامعه علمی در کشور ایجاب می‌کند که در عصر دانایی مراقبت از سرمایه‌های علمی خود در دنیای دانا محور را مدنظر داشته باشیم.
نگاهی به فرمایشات مقام معظم رهبری در این زمینه نشان می‌دهد که ایشان همواره بر حمایت و مشارکت نخبگان در امور کشور و بکار گیری ظرفیت‌های آنان تاکید داشته و بارها در فرمایشات خود از جمله عوامل مهاجرت نخبگان را احساس بی‌فایدگی در نخبه دانستند.
ایشان در این زمینه فرمودند که: «امکان اشتغال» و «امکان تداوم مطالعات و تحقیقات» دو توقع نخبه از دستگاه مدیریت کشور است که باید این دو امکان برای آنها فراهم شود.
بنابراین نخبگان موتور پیشران کشور به‌حساب می‌آیند از این رو بی‌دلیل نیست که هر کشوری تلاش می‌کند تا با مهیاکردن شرایط مطلوب به دنبال جذب نخبگان دیگر کشورها باشد. رقابت آینده رقابت تمدن‌ها است و این نخبگان هستند که تمدن ساز محسوب می‌شوند. از این رو توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در این راستا، وظیفه مسئولان را در این رابطه به‌روشنی تبیین می‌کند.
