بررسی داده‌های آماری مربوط به تعداد محصولات نانویی دارای گواهی نانومقیاس نشان می‌دهد که تعداد محصولات نانو دارای گواهی نانومقیاس از ۷۶ مورد در سال ۱۳۹۲ به ۱۷۳۶ مورد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. این روند افزایشی، بیانگر یک رشد پایدار و چشمگیر در توسعه محصولات نانویی در کشور است. در ادامه، این روند را به تفکیک بررسی می‌کنیم.
تولید محصولات نانویی در چند سال گذشته سرعت بیشتری داشته است
مرحله نخست: رشد تدریجی (۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷)
در این دوره، تعداد محصولات نانو دارای گواهی نانومقیاس رشد تدریجی اما پیوسته‌ای را تجربه کرده است. در سال ۱۳۹۲ تنها ۷۶ محصول گواهی دریافت کرده بودند، اما این عدد در سال ۱۳۹۷ به ۵۵۸ مورد افزایش یافت. رشد سالانه در این دوره به‌طور متوسط حدود ۱۰۰ محصول بوده است. این بازه زمانی را می‌توان دوران پایه‌گذاری اکوسیستم نانو در ایران دانست که طی آن، شرکت‌ها و پژوهشگران به تدریج وارد این عرصه شدند.
مرحله دوم: رشد متوسط (۱۳۹۸ تا ۱۳۹۹)
در سال ۱۳۹۸ تعداد محصولات نانویی گواهی‌شده به ۶۴۷ مورد رسید و در سال ۱۳۹۹ این مقدار به ۷۵۰ محصول افزایش یافت. این مرحله، نشان‌دهنده افزایش نسبی نرخ رشد در مقایسه با دوره قبلی است. در این دوره، سیاست‌های حمایتی و زیرساخت‌های علمی و فناورانه نقش پررنگ‌تری ایفا کرده و موجب شتاب‌گیری روند صدور گواهی‌های نانومقیاس شده‌اند.
مرحله سوم: جهش چشمگیر (۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳)
از سال ۱۴۰۰ به بعد، نمودار نشان می‌دهد که رشد تعداد محصولات نانویی دارای گواهی، جهش قابل‌توجهی داشته است. در سال ۱۴۰۰ تعداد این محصولات به ۱۱۱۱ مورد رسید و در سال ۱۴۰۲ این مقدار به ۱۵۷۷ مورد افزایش یافت. در نهایت، در سال ۱۴۰۳ تعداد محصولات نانویی گواهی‌شده به ۱۷۳۶ محصول رسید که نشان‌دهنده رشد پایدار و ورود فناوری نانو به فاز صنعتی‌سازی گسترده است.
عوامل مؤثر بر رشد صنعت نانو در ایران
این رشد چشمگیر در تعداد محصولات نانویی دارای گواهی نانومقیاس، ناشی از عوامل مختلفی است که در ادامه بررسی می‌شوند:
۱. حمایت از شرکت‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان
یکی از مهم‌ترین عوامل رشد فناوری نانو در ایران، حمایت‌های ستاد توسعه فناوری‌نانو از شرکت‌های فناور، دانشگاه‌ها و پژوهشگران بوده است. برنامه‌های حمایتی مانند اعطای تسهیلات مالی، تسهیل فرآیند تجاری‌سازی و کمک به شرکت‌ها برای حضور در نمایشگاه‌ها داخلی و بین‌المللی نقش مهمی در تسریع این روند داشته‌اند.
۲. توسعه زیرساخت‌های پژوهشی و آزمایشگاهی
ایجاد و تجهیز مراکز تحقیقاتی نانو و آزمایشگاه‌های تخصصی، بستر مناسبی را برای ارتقای کیفیت و افزایش تعداد محصولات نانویی در کشور فراهم کرده است. وجود تجهیزات پیشرفته و شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو، امکان توسعه محصولات نانو را افزایش داده است.
۳. رشد سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
در سال‌های اخیر، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های فناورانه سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه نانو انجام داده‌اند. این سرمایه‌گذاری‌ها موجب توسعه فناوری‌های جدید، بهبود کیفیت محصولات و افزایش رقابت‌پذیری شرکت‌های ایرانی در سطح بین‌المللی شده است.
۴. گسترش بازارهای صادراتی
یکی از دلایل افزایش تعداد محصولات نانویی، ورود به بازارهای بین‌المللی و افزایش تقاضای خارجی بوده است. برخی از شرکت‌های ایرانی موفق به صادرات محصولات نانویی خود به کشورهای مختلف شده‌اند که این امر، انگیزه بیشتری برای تولید و ثبت محصولات جدید ایجاد کرده است.
۵. آگاهی و پذیرش فناوری نانو در صنایع مختلف
با افزایش آگاهی صنایع مختلف نسبت به مزایای فناوری نانو، بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه‌های پزشکی، کشاورزی، خودروسازی و نساجی از این فناوری در تولیدات خود بهره برده‌اند. این پذیرش گسترده، موجب افزایش تقاضا برای محصولات نانویی و در نتیجه افزایش تعداد گواهی‌های نانومقیاس شده است.
با توجه به روند رو به رشد فناوری نانو در ایران، انتظار می‌رود که در سال‌های آینده تعداد محصولات نانویی دارای گواهی نانومقیاس همچنان افزایش یابد. پیش‌بینی می‌شود که تعداد محصولات نانویی به بیش از ۲۰۰۰ محصول در سال ۱۴۰۵ برسد. همکاری‌های بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه نانو افزایش یافته و ورود فناوری‌های نانو به بخش‌های جدیدی از صنعت، مانند انرژی‌های تجدیدپذیر و محیط‌زیست تسریع شود. همچنین استانداردهای کیفی و بهبود فرآیندهای نظارت بر تولید محصولات نانویی افزایش قابل توجهی یابد.
با ادامه این روند، ایران می‌تواند در سال‌های آینده به یکی از قطب‌های اصلی تولید و صادرات محصولات نانویی در سطح جهانی تبدیل شود. بهره‌گیری از ظرفیت‌های پژوهشی، توسعه نیروی انسانی متخصص و حمایت مستمر از شرکت‌های فناور، می‌تواند این چشم‌انداز را محقق کند.
