آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از پایان پروژه‌ای پنج‌ساله خبر داد که در آن با بهره‌گیری از فناوری پرتودهی، چهار گروه نانوساختار با قابلیت تجاری‌سازی توسعه یافته‌اند. این نانوساختارها در حوزه‌هایی چون غذا، پزشکی، محیط‌زیست و انرژی کاربرد دارند و با روش‌هایی زیست‌سازگار، بدون مواد شیمیایی خطرناک تولید شده‌اند. نتایج پروژه علاوه بر کاربرد صنعتی، در قالب مقالات، پایان‌نامه‌ها و دو کتاب تخصصی منتشر شده و گامی مهم در پیوند فناوری هسته‌ای با نانوفناوری به‌شمار می‌رود.
تلفیق علم پرتودهی و فناوری‌نانو؛ آژانس انرژی اتمی از ۴ محصول آماده تجاری‌سازی خبر داد
با کار در مقیاسی به کوچکی یک میلیاردم متر، پژوهشگران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) موفق به شناسایی چهار دسته از نانوساختارهایی شده‌اند که هم‌اکنون نیز در صنایع مختلف مانند غذا، دارو، انرژی و محیط‌زیست، قابلیت استفاده دارند. این نانوساختارها، نتیجه‌ی پژوهشی پنج‌ساله درباره اثرات فناوری پرتودهی بر فرایندهای نانوساخت و تولید نانومواد با ارزش افزوده هستند.
آیهان اورنسل (Ayhan Evrensel) از دپارتمان علوم و کاربردهای هسته‌ای آژانس می‌گوید: «دقت بالای فناوری پرتو، ابزار جدیدی در اختیار مهندسان و پژوهشگران قرار داده تا با آن به تولید نانوموادی دست یابند که در دنیای واقعی، راه‌گشای چالش‌های پیچیده هستند.»
شیمی سبز در مقیاس نانو
سلینا هوراک (Celina Horak)، رئیس بخش رادیوشیمی و فناوری‌های پرتوی آژانس، با تأکید بر رویکرد زیست‌سازگار این فناوری گفت: «پرتودهی را می‌توان شیمی سبز دانست. این فناوری امکان سنتز سریع‌تر، تمیزتر و کنترل‌شده‌تر نانومواد را فراهم می‌کند، آن هم بدون نیاز به مواد شیمیایی خطرناک یا شرایط سخت فرآوری.»
او افزود: «با کمک پرتودهی، می‌توان اندازه و یکنواختی ذرات را به‌دقت تنظیم کرد و در عین حال، خواص کلیدی مانند پایداری، رسانایی و واکنش‌پذیری آن‌ها را بهبود بخشید. این توانایی‌ها در حوزه‌هایی مانند کشاورزی، پزشکی، بسته‌بندی و علوم محیطی کاربردهای فراوانی دارد.»
چهار گروه از نانوساختارهای آماده تجاری‌سازی
در این پروژه تحقیقاتی با مشارکت ۲۳ موسسه از ۲۱ کشور، پژوهشگران چهار دسته از نانوساختارهایی را شناسایی کردند که قابلیت کاربرد صنعتی آن‌ها در کوتاه‌مدت فراهم است:
نانوذرات فلزی
مواد اصلاح‌شده سطحی و مواد پیوندی
پلتفرم‌های مولکولی، کپسوله‌کننده‌ها و ترکیب‌ها
نانوساختارهای مهندسی‌شده و اشیای ساختارمند در ابعاد دقیق
حوزه‌های کاربرد فناوری پرتودهی در نانوساخت
پژوهشگران اثر پرتودهی را در شش حوزه کلیدی بررسی کردند:
محیط‌زیست
الکترونیک و انرژی
پزشکی، سلامت و مراقبت پوست
صنایع شیمیایی
مواد پیشرفته با عملکرد خاص
صنایع غذایی و کشاورزی
از جمله کاربردهای برجسته می‌توان به تولید بافت استخوان مصنوعی، بسته‌بندی‌های زیست‌تجزیه‌پذیر برای غذا، حذف رنگ‌های مضر آزو از پساب‌های صنعتی و طراحی مواد جدید برای کمک به توسعه پایدار کشورها اشاره کرد.
دستاوردهای علمی و انتشارات بین‌المللی
نتایج این پروژه تاکنون در قالب ۸۱ مقاله علمی، ۷۹ ارائه در کنفرانس‌ها و ۲۲ پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد و دکتری منتشر شده‌اند. همچنین، دو کتاب با عناوین:
«سنتز و اصلاح نانومواد با استفاده از پرتودهی یونی»
«تقویت اثرات سودمند فرآیند پرتودهی در نانوفناوری»
به‌زودی توسط آژانس منتشر خواهند شد.
ادامه راه پس از پروژه‌های پیشین آژانس
این پروژه با عنوان رسمی «تقویت اثرات سودمند پرتودهی در نانوفناوری» (کد F22070) در بازه‌ی زمانی ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ اجرا شده و در امتداد دو پروژه پیشین آژانس درباره سامانه‌های نانومقیاس برای دارورسانی رادیوداروها (پایان‌یافته در ۲۰۱۹) و مهندسی پرتویی نانومواد برای کاربردهای زیست‌پزشکی (پایان‌یافته در ۲۰۱۳) تعریف شده است.
این دستاوردها، تصویری روشن از نقش فناوری هسته‌ای در توسعه نانومواد هوشمند و راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های زیست‌محیطی، بهداشتی و صنعتی ارائه می‌دهند؛ آینده‌ای که در آن پرتودهی، نه‌تنها ابزار درمان و انرژی، بلکه پایه‌ای برای مهندسی مواد در مقیاس اتمی است.
