در یکی از نمونههای موفق حمایت طرح «رینکست» از پروژههای فناورانه، شرکت کیمیا کالای رازی توانسته است با تکیه بر فناوری نانو، مکمل نوینی با نام لیپوکلسید (Lipocalcid) را توسعه دهد؛ محصولی که با بهرهگیری از فناوری نانولیپوزومال، انقلابی در شیوه جذب کلسیم در بدن ایجاد کرده است. این مکمل نهتنها عوارض گوارشی رایج مکملهای معمولی کلسیم را از بین میبرد، بلکه جذب کلسیم را تا ۱.۷ برابر افزایش داده و از تداخل دارویی با سایر املاح معدنی جلوگیری میکند.
پشتیبانی مالی و فنی طرح رینکست در مسیر توسعه این فناوری، زمینه را برای ورود محصول به بازار داخلی فراهم کرده است؛ محصولی که اکنون در دو فرم قرص برای بزرگسالان و شربت برای کودکان تولید و عرضه میشود و میتواند جایگزینی کارآمد برای نمونههای خارجی با قیمتی کمتر از نصف باشد.
توسعه مکمل نانولیپوزومال «لیپوکلسید» با همراهی طرح رینکست
در دهههای اخیر، مکملهای کلسیم بهعنوان یکی از پرمصرفترین فرآوردههای دارویی در سراسر جهان شناخته میشوند. کمبود کلسیم نهتنها سلامت استخوانها و دندانها را به خطر میاندازد، بلکه در عملکرد عصبی، انقباض عضلات و تعادل هورمونی نیز اختلال ایجاد میکند. با این حال، علیرغم مصرف گسترده، چالشهای جذب پایین و عوارض جانبی گوارشی موجب شده بود که بسیاری از افراد از مصرف مداوم آن خودداری کنند. دلدرد، تهوع، نفخ و یبوست، از جمله مشکلاتی هستند که بهطور مستقیم ناشی از تجمع ترکیبات نامحلول کلسیم در دستگاه گوارشاند. افزون بر این، خاصیت تداخلپذیری بالای کلسیم با املاحی مانند آهن، روی و فسفر، اغلب موجب کاهش جذب سایر مواد معدنی ضروری در بدن میشود.
اما اکنون با ورود فناوری نانو به حوزه مکملهای دارویی، فصل تازهای در بهینهسازی جذب مواد معدنی آغاز شده است. شرکت دانشبنیان «کیمیا کالای رازی» با پشتیبانی و همراهی «طرح رینکست» توانسته است با استفاده از فناوری لیپوزومال، نسل جدیدی از مکملهای کلسیم را با نام تجاری «لیپوکلسید» به بازار عرضه کند.
این دستاورد حاصل ترکیب فناوری نانو با اصول دارورسانی هدفمند است. در این فناوری، از ساختارهایی به نام لیپوزوم استفاده میشود؛ نانوحامل های کروی که از لایههای دوگانه چربی (مشابه غشای سلولی بدن انسان) تشکیل شدهاند. این نانوکیسهها میتوانند ترکیبات فعال دارویی را درون خود محصور کرده و بهصورت کنترلشده در بافتهای هدف آزاد کنند. به این ترتیب، ترکیبات معدنی مانند کلسیم، منیزیوم، روی و ویتامین D₃ بدون تماس مستقیم با دیوارههای گوارشی، از مسیر سلولی عبور کرده و مستقیماً به جریان خون وارد میشوند.
مزایای فنی و عملکردی «نانولیپوکلسید»
بر اساس دادههای فنی ارائهشده توسط تیم توسعهدهنده، مکمل نانولیپوزومال لیپوکلسید نسبت به مکملهای سنتی، تا ۱/۷ برابر جذب بالاتری در بدن دارد. این افزایش جذب نهتنها اثربخشی دارو را بیشتر میکند، بلکه نیاز به مصرف مقادیر بالای کلسیم را کاهش داده و خطر رسوب کلسیم در کلیهها یا بافتهای نرم را از میان برمیدارد.
از سوی دیگر، محصور شدن ذرات کلسیم در ساختار لیپوزومی سبب میشود تماس مستقیم آن با مخاط دستگاه گوارش به حداقل برسد؛ در نتیجه عوارضی مانند دلدرد، تهوع یا یبوست که در مکملهای غیرلیپوزومال شایعاند، در این محصول تقریباً حذف شدهاند.
ویژگی مهم دیگر «لیپوکلسید» کاهش چشمگیر تداخلات دارویی است. در حالت عادی، کلسیم با بسیاری از مواد معدنی دیگر بر سر مسیر جذب در دستگاه گوارش رقابت میکند و این مسئله جذب همزمان آنها را مختل میسازد. اما در فرمولاسیون لیپوزومال، هر ترکیب معدنی در نانوحامل جداگانهای قرار دارد و تا زمان رسیدن به مقصد سلولی، از تماس مستقیم با سایر ترکیبات در امان میماند. به این ترتیب، مصرفکنندگان میتوانند بدون نگرانی از کاهش جذب آهن یا روی، از مکملهای ترکیبی استفاده کنند.
صرفهجویی اقتصادی و بومیسازی فناوری
یکی از نکات برجسته این پروژه، قیمت تمامشده کمتر از نصف نمونههای خارجی است. این مسئله، ضمن صرفهجویی ارزی، امکان دسترسی عمومی به مکملهای پیشرفته و باکیفیت را فراهم کرده است. با توجه به اینکه نمونههای مشابه لیپوزومال در بازار جهانی عمدتاً وارداتی و گرانقیمت هستند، تولید داخلی «لیپوکلسید» نهتنها وابستگی کشور را کاهش داده بلکه توان صادراتی جدیدی نیز برای صنعت مکملسازی ایران ایجاد کرده است.
از منظر فنی، زیرساختهای تولید این محصول بر پایه فناوری نانو طراحی شده است؛ فرآیندی که در آن با کنترل دقیق اندازه، پایداری و بار سطحی لیپوزومها، امکان تولید صنعتی مکملهای نانولیپوزومال با استانداردهای دارویی فراهم میشود. این فناوری بهواسطه همراهی طرح رینکست، مسیر خود را از مرحله ایده تا تجاریسازی طی کرده و اکنون بهعنوان نمونهای موفق از همافزایی علم، صنعت و حمایتهای فناورانه مطرح است.
