مدیریت کارآمد آبهای سطحی در بسیاری از شهرهای کشور همچنان با چالشهایی جدی روبهرو است؛ چالشهایی که از سیلابهای فصلی تا خسارتهای زیرساختی و هدررفت منابع آبی را شامل میشود. دراینمیان، استفاده از فراوردههای پیشساخته بتنی و بهویژه محصولات نانوکامپوزیتی میتواند یکی از مسیرهای مؤثر برای اصلاح این وضعیت باشد. مهندس محمد ارغنده، مدیرعامل شرکت آرسس بتن فیدار، تجربه این شرکت در توسعه فناوریهای جدید بتن و کاربرد آنها در هدایت هدفمند آبهای سطحی را تشریح کرد؛ تجربهای که از تولید دریچههای منهول بتن الیافی آغاز شد و با ورود نانوسیلیسها به فرمولاسیون، به محصولاتی با عملکرد ارتقایافته و کاربری گسترده در صنایع مختلف انجامید.
مدیریت بهبتر آبهای سطحی با دریچهها و کانالهای نانوکامپوزیتی؛ روایت یک تجربه صنعتی از توسعه بتنهای پیشساخته
مدیریت آبهای سطحی در شهرها از مهمترین بخشهای زیرساخت شهری به شمار میرود؛ بخشی که اگر عملکرد مناسبی نداشته باشد، پیامدهای آن در قالب سیلابهای ناگهانی، فرسایش معابر، تخریب زیرساختها و هدررفت جدی منابع آبی رخ مینماید. در بسیاری از کلانشهرها مانند تهران، طی سالهای اخیر طرحهای هدایت آبهای سطحی اجرا شده است، اما در بخش قابلتوجهی از استانهای کشور این فرآیند همچنان ناقص یا ناتمام مانده و ضرورت توجه به روشهای نوین بیش از گذشته احساس میشود. توسعه فراوردههای پیشساخته بتنی، بهویژه در قالب محصولات نانوکامپوزیتی، یکی از مسیرهایی است که میتواند مدیریت شهری را وارد مرحلهای کارآمدتر کند.
در همین زمینه، مهندس محمد ارغنده، مدیرعامل شرکت آرسس بتن فیدار، در یک ارائه تخصصی به معرفی تجربه این شرکت در تولید سازهها و قطعات پیشساخته پرداخت. او در توضیح سابقه فعالیت و مسیر توسعه فناوری در این مجموعه گفت: «شرکت ارسس بتن فیدار بیش از یک دهه هست که در زمینه تولید قطعات پیش ساخته بتنی فعالیت داشته و با توجه به اهداف شرکت توانستیم بر روی نوع خاصی از بتن تحقیقات انجام بدهیم و محصول جدیدی را با عنوان دریچههای منهول نانوکامپوزیت بتنی تولید کنیم. این دریچهها از جنس بتن الیافی هست و به مرور زمان که با فناوری نانو آشنا شدیم تصمیم گرفتیم از نانو سیلیسها در فرمولاسیون محصول استفاده کنیم.»
به گفته او، بخش مهمی از نیاز کشور در حوزه مدیریت آبهای سطحی بدون استفاده از سازههای پیشساخته باقی مانده است. ارغنده در اینباره توضیح میدهد: «ما در کشورمان بارندگیهای فصلی داریم که این آبها خیلی موقعها به صورت سیلاب در معابر شهری جمع میشوند و بیهدف فقط گلولای ایجاد میشود و خیلی از آنها استفاده نمیشود. البته در کلانشهرها مثل تهران هدایت هدفمند آبهای سطحی انجام شدهاست، ولی در بقیه استانها مثل بوشهر، اصفهان، خوزستان، فارس و… این طرح به جدیت دنبال نشده است.» او هدف اصلی استفاده از این تجهیزات را جلوگیری از آبگرفتگی شهری و فراهمکردن امکان بازگشت آب به چرخه مصرف عنوان میکند.
یکی از محصولات کلیدی در این حوزه، دریچههای مشبک یا آبروهایی هستند که روی منهولها نصب میشوند و وظیفه هدایت آب به کانالهای زیرزمینی را بر عهده دارند. ارغنده درباره نوع نانویی این محصولات میگوید: «دریچههای نانوکامپوزیت بتن الیافی تولید شده از بتنهای پر مقاومت UHPC مسلح با الیاف فولادی میباشد که در ابعاد و اشکال مختلف با توجه به کاربریهای مورد نظر تولید میشود.»
او ویژگیهای این دریچهها را در مقایسه با نمونههای چدنی یا پلیمری چنین برمیشمارد:
عدم پتانسیل سرقت، قیمت مناسب نسبت به چدن، عدم خورندگی، سازگاری با اقلیمهای مختلف، مقاومت بالا در برابر بارهای ترافیکی و دوام قابلتوجه ناشی از جذب آب بسیار پایین.
این مجموعه مزایا، نانوکامپوزیتهای سیمانی را به انتخابی مقرونبهصرفه و بادوام برای مدیریت شهری تبدیل میکند.
اما فعالیت شرکت تنها به تولید دریچههای منهول محدود نمیشود. ارغنده یکی دیگر از محصولات کلیدی یعنی «کالورت» یا کانالهای پیشساخته بتنی را نیز معرفی میکند؛ سازههایی که میتوانند بسیاری از پروژههای نیمهتمام کشور را احیا کنند. او در اینباره توضیح میدهد: «خیلی از پروژههایی که الان به صورت ناتمام در کشور مانده است به دلیل استفاده از لولههای فلزی یا پلاستیکی یا کاروگیت هست که زمان و هزینه اجرای بالایی دارند. عملیات خاکبرداری، بتنریزی و قالببندی عملیاتی هستند که در این پروژهها باعث زمانبر بودن و ایجاد نارضایتی شهروندان میشود. ما قطعات این کانالها را پیشساختهسازی کردیم که استحکام بالایی دارد و با کمترین زمان ممکن میشود این پروژههای انتقال و جمعآوری آب و سیالات را انجام داد.»
ارغنده معتقد است که گذار از سازههای پرهزینه و زمانبر سنتی به سمت قطعات پیشساخته و بهویژه نسخههای نانوکامپوزیتی، میتواند مدیریت شهری را متحول کند. استفاده از نانو سیلیس، بهبود مقاومت مکانیکی، کاهش نفوذپذیری و افزایش عمر مفید سازهها، مجموعهای از مزیتهایی است که این محصولات را از نمونههای رایج متمایز میکند. همراهی این ویژگیها با سرعت نصب و نگهداری آسان، فرصت تازهای برای اصلاح زیرساختهای شهری و توسعه شبکههای جمعآوری آب در سراسر کشور فراهم میآورد.
این تجربه صنعتی نشان میدهد که بهرهگیری از فناوریهای نوین در حوزه بتن و سازههای پیشساخته، نهتنها میتواند کیفیت زیرساخت را ارتقا دهد، بلکه نقش مهمی در مدیریت منابع آب و کاهش خسارتهای ناشی از سیلابهای فصلی ایفا خواهد کرد.
