پژوهشگران دانشگاه صنعتی اصفهان، در تحقیقات خود موفق به ساخت یک بسته‌ی تشخیصی جهت شناسایی سمی سرطان‌زا در محصولات کشاورزی شدند. این بسته افزایش سرعت، حساسیت و سهولت استفاده را به دنبال دارد و در ساخت آن از نانوذرات طلا استفاده شده است. صنایع غذایی، کشاورزی و دارویی می‌توانند از نتایج این طرح استفاده کنند.
اصفهان: تشخیص گونه‌ای سم سرطان‌زا در محصولات کشاورزی
انسان و حیوانات به طور مداوم در معرض انواع سمومی که به طور طبیعی در محصولات مختلف غذایی تولید می‌شوند، قرار دارند. اکراتوکسین A ماده‌ای است که توسط برخی از گونه‌های قارچی تولید شده و دارای ویژگی‌های سمی است که توسط آژانس بین المللی تحقیقات سرطان در دسته‌ی مواد سرطان‌زای انسانی (گروه ۲B) قرار دارد.
به گفته‌ی مرجان مجدی نسب، این ماده در مواد خامی همچون غلات، حبوبات، قهوه، انگور، و ادویه‌جات شناسایی شده است. علاوه بر این، در محصولات فرآوری شده از قبیل نان نیز به دلیل پایداری شیمیایی آن در برابر عملیات حرارتی و آبکافت، یافت می‌شود. تلاش این محققان ایجاد یک روش ساده و کاربرپسند جهت تشخیص سم اکراتوکسین A در محصولات کشاورزی از جمله گندم، ذرت، سویا و برنج بوده است.
مجدی نسب در خصوص مشکلات عمده در تشخیص این ماده‌ی خطرناک عنوان کرد: «روش‌های زیادی برای تشخیص این سم وجود دارد که برخی دستگاهی (مانند روش GC/MS) و برخی بر اساس ارزیابی‌های ایمونوشیمیایی (مانند روش الایزا) هستند. متأسفانه این روش‌ها علاوه بر هزینه‌ی بالا، به زمان زیاد و افراد متخصص و ماهری نیاز دارد که قادر به انجام آزمون‌های مربوطه باشند. این در حالی است که در بسیاری از مکان‌هایی که شناسایی سم اکراتوکسین A ضرورت می‌یابد، این تجهیزات موجود نبوده و فرایند تشخیص را با مشکل روبرو می‌سازد.»
افزایش سرعت شناسایی، سهولت استفاده و کاهش هزینه‌ی تشخیص از جمله مزایای استفاده از روش پیشنهادی این محققان است. دستیابی به دانش فنی تولید انواع بسته‌های(کیت) تشخیصی مبتنی بر این روش برای مواد مختلف از دیگر دستاوردهای این محققان است.
این محقق در ادامه عنوان کرد: «در این طرح، یک بسته تشخیصی سریع و فوق حساس مبتنی بر روش ایمونوکروماتوگرافی فراهم شده است. برای این منظور نوارهای آزمونی با استفاده از نشانگر نانوذرات طلا طراحی و تهیه شده که پس از قرار دادن نمونه روی نوار، نتایج در مدت ۱۵ دقیقه حاصل می‌شوند. لازم به ذکر است که نانوذرات طلا، در ترکیب با سم سبب ایجاد رنگ قرمز می‌شوند که با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص است.»
به گفته‌ی مرجان مجدی نسب، این ماده در مواد خامی همچون غلات، حبوبات، قهوه، انگور، و ادویه‌جات شناسایی شده است. علاوه بر این، در محصولات فرآوری شده از قبیل نان نیز به دلیل پایداری شیمیایی آن در برابر عملیات حرارتی و آبکافت، یافت می‌شود. تلاش این محققان ایجاد یک روش ساده و کاربرپسند جهت تشخیص سم اکراتوکسین A در محصولات کشاورزی از جمله گندم، ذرت، سویا و برنج بوده است.
مجدی نسب در خصوص مشکلات عمده در تشخیص این ماده‌ی خطرناک عنوان کرد: «روش‌های زیادی برای تشخیص این سم وجود دارد که برخی دستگاهی (مانند روش GC/MS) و برخی بر اساس ارزیابی‌های ایمونوشیمیایی (مانند روش الایزا) هستند. متأسفانه این روش‌ها علاوه بر هزینه‌ی بالا، به زمان زیاد و افراد متخصص و ماهری نیاز دارد که قادر به انجام آزمون‌های مربوطه باشند. این در حالی است که در بسیاری از مکان‌هایی که شناسایی سم اکراتوکسین A ضرورت می‌یابد، این تجهیزات موجود نبوده و فرایند تشخیص را با مشکل روبرو می‌سازد.»
افزایش سرعت شناسایی، سهولت استفاده و کاهش هزینه‌ی تشخیص از جمله مزایای استفاده از روش پیشنهادی این محققان است. دستیابی به دانش فنی تولید انواع بسته‌های(کیت) تشخیصی مبتنی بر این روش برای مواد مختلف از دیگر دستاوردهای این محققان است.
این محقق در ادامه عنوان کرد: «در این طرح، یک بسته تشخیصی سریع و فوق حساس مبتنی بر روش ایمونوکروماتوگرافی فراهم شده است. برای این منظور نوارهای آزمونی با استفاده از نشانگر نانوذرات طلا طراحی و تهیه شده که پس از قرار دادن نمونه روی نوار، نتایج در مدت ۱۵ دقیقه حاصل می‌شوند. لازم به ذکر است که نانوذرات طلا، در ترکیب با سم سبب ایجاد رنگ قرمز می‌شوند که با چشم غیر مسلح نیز قابل تشخیص است.»
شکل شماتیک بسته‌ی شناسایی تشخیص
نتایج این کار تحقیقاتی در مجله‌ی Journal of Chromatography B (جلد ۹۷۴، شماره ۱، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۴۷ تا ۱۵۴) به چاپ رسیده است. مرجان مجدی نسب، دانشجوی دکترای علوم و صنایع غذایی دانشگاه صنعتی اصفهان، دکتر محمود شیخ زین الدین و دکتر صبیحه سلیمانیان زاد، اعضای هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، و پروفسور لی پی وو (Peiwu Li) ،رئیس لابراتوار کلیدی تشخیص مایکوتوکسین‌ها وابسته به آکادمی علوم کشاورزی چین، در این طرح همکاری داشته‌اند.
