محققان دانشگاه صنعتی اصفهان موفق شدند از موم بره موم (Propolis wax) زنبورعسل برای تولید نانوکپسول‌های حامل مواد غذایی فراسودمند استفاده کنند. از این نانوکپسول‌ها می‌توان برای اهداف دارورسانی و همچنین در صنایع تولید مواد آرایشی بهداشتی نیز بهره برد. محصول نهایی این طرح حامل‌های لیپیدی نانو ساختار حاوی روغن هسته انار فراسودمند با خواص ضد سرطانی و ضدالتهابی است.
بره موم زنبورعسل، ابزاری برای تولید مواد غذایی فراسودمند
استفاده از برخی مواد غذایی ارتباط مستقیمی با کاهش احتمال ابتلا به انواع مختلف بیماری‌ها دارد. اما این خواص ممکن است در بسیاری از غذاهای روزمره ما موجود نباشند. استخراج مواد زیست فعال موجود در منابع گیاهی و حیوانی مختلف و استفاده از آن‌ها در صنایع غذایی نسل جدیدی از محصولات غذایی با نام غذاهای فراسودمند را به وجود آورده است. مواد لیپیدی زیست فعال در محصولات غذایی حساس به تخریب شیمیایی هستند. فناوری ریزپوشانی یا سامانه‌های حامل، امکان انتقال مؤثر این اجزا بدون نیاز به تغییر ساختار شیمیایی را فراهم می‌سازند. حامل‌های با مقیاس نانو در مقایسه با انواع میکرو، کنترل رهایش راحت‌تری دارند و این موضوع موجب می‌شود تا کارایی بالاتری را در بدن از خود نشان دهند و برای حفاظت از ترکیبات مفید مورد توجه قرار گیرند.
به گفته یاسمین سلیمانیان، دانشجوی مقطع دکتری تکنولوژی غذایی دانشگاه صنعتی اصفهان، در این طرح از موم زنبورعسل (Bees Wax) و موم بره موم (Propolis Wax) جهت تولید نانو کپسول‌های حاوی روغن فراسودمند هسته انار استفاده شده است .
وی در خصوص قابلیت این نانوحامل‌ها گفت: «حامل‌های لیپیدی سنتز شده توسط موم و بره موم زنبورعسل به‌خوبی قادرند از روغن هسته انار محافظت کنند. این امر موجب می‌شود روغن هسته انار پایداری و رهایش کنترل‌شده‌ای در دستگاه گوارش داشته باشد و اثرات آن به‌طور قابل‌توجهی افزایش یابد.»
وی ادامه داد: « غنی‌سازی محصولات غذایی با بسیاری از ترکیبات غذا-دارو به دلیل عدم حلالیت در محیط‌های آبی با محدودیت مواجه است. استفاده از سامانه‌های حامل این ترکیبات، گزینه مناسبی برای رفع این محدودیت‌هاست. نانوحامل‌های لیپیدی سنتز شده در این طرح قادرند حلالیت آبی و زمان اقامت در دستگاه گوارش روغن هسته انار و دیگر ترکیبات زیست فعال چربی‌دوست را افزایش داده و موجب افزایش نفوذ آن‌ها در سلول‌های روده شوند. سامانه‌های غذایی غنی شده با این نانوحامل‌ها به‌عنوان غذاهای فراسودمند باعث تقویت سلامتی مصرف‌کننده خواهند شد. »
در فاز اول این طرح مطالعه تولید حامل‌های لیپیدی نانوساختار با استفاده از موم زنبورعسل و موم بره موم به‌عنوان فاز لیپیدی جامد و روغن هسته انار به‌عنوان فاز لیپیدی مایع مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا، تأثیر ترکیب فاز لیپیدی جامد، نسبت اجزای لیپیدی مایع و جامد و همچنین غلظت مخلوط عوامل فعال سطحی بر اندازه نانوحامل‌ها و پایداری فیزیکی و شیمیایی آن‌ها ارزیابی شده است.
نتایج حاکی از آن است که اندازه نانوحامل‌های سنتز شده در بازه ۷۱ تا ۳۶۶ نانومتر است. شاخص بس پاشیدگی این نانوذرات ۱۴/۰ تا ۳۶/۰ گزارش شده که نشانگر پایداری فیزیکی مناسب آن‌هاست. همچنین نتایج مربوط به بازدهی انکپسولاسیون نشان‌دهنده پوشش دهی نسبتاً کامل و توزیع مناسب روغن هسته انار در زمینه لیپیدی است.
یاسمین سلیمانیان و سید محمد صحافی – دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه صنعتی اصفهان، دکتر سید امیرحسین گلی-عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان و دکتر ژاله ورشوساز- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی اصفهان در انجام این طرح همکاری داشته‌اند. نتایج این کار در مجله‌ی Food Chemistry با ضریب تأثیر ۴٫۵۲۹ (جلد ۲۴۴، سال ۲۰۱۸، صفحات ۸۳ تا ۹۲) منتشر شده است.
