پژوهشگران دانشگاه ارومیه با انجام یک طرح آزمایشگاهی موفق شدند با القای نانوذرات به ریشه گیاه زرین گیاه، میزان تولید ترکیبات ضدسرطانی در این گیاه را به میزان قابل قبولی افزایش دهند.
افزایش تولید ترکیبات ضدسرطانی گیاهی به کمک نانوذرات
ترکیبات ضدسرطانی گیاهی امروزه به دلیل برخورداری از عوارض جانبی کمتر در مقایسه با ترکیبات دارویی شیمیایی، توجه بسیاری از محققان و صنعتگران حوزه دارو و محصولات آرایشی بهداشتی را به خود جلب کرده‌اند، اما میزان بسیار اندک تولید این ترکیبات در گیاهان موجب شده تا بهره‌برداری صنعتی از این گیاهان هزینه‌بر باشد. حال محققان دانشگاه ارومیه موفق شدند با بهره‌گیری از فناوری نانو در جهت رفع این مشکل گام بردارند.
دکتر بهمن حسینی، عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه، با اشاره به ترکیبات ضدسرطان تولیدشده در گیاه زرین گیاه، در خصوص اهداف دنبال شده در این طرح گفت: «دو ترکیب زانتومیکرول (Xanthomicrol) و سیرسیمارتین (Cirsimaritin) را می‌توان از مهم‌ترین ترکیبات ضدسرطان با منشأ گیاهی به شمار آورد. این دو ترکیب با غلظت‌های بسیار اندک در ساختار گیاه زرین گیاه تولید می‌شوند. در طرح حاضر ما با استفاده از نانوذرات توانستیم میزان تولید این ترکیبات را تا ۱۳ برابر افزایش دهیم.»
وی ادامه داد: «متابولیت‌های باارزش دارویی به میزان بسیار کم در گیاهان تولید می‌شود که برای استفاده از آن‌ها باید حجم وسیعی از این گیاهان را کاشت و یا از منابع طبیعی برداشت نمود که این اقدام تخریب زیستگاه و یا انقراض گیاه را در پی دارد. اما با استفاده از روش‌های زیست فناورانه نه‌تنها نیازی به کاشت گسترده و یا برداشت از زیستگاه طبیعی گیاه نخواهد بود بلکه می‌توان در آزمایشگاه به میزان چندین برابر یک مزرعه ترکیبات گیاهی تولید نمود.»
حسینی تصریح کرد: «در حال حاضر در دنیا توجهات ویژه‌ای به روش‌های کشت سلول یا اندام گیاهی در آزمایشگاه جهت تولید ترکیبات دارویی معطوف شده است که می‌توان به القا و تولید ریشه‌های مویین به‌عنوان یکی از مؤثرترین این روش‌ها اشاره کرد. در کنار تولید ریشه مویین، استفاده از محرک‌ها جهت تحریک بافت گیاهی برای تولید ترکیبات با ارزش در حال گسترش است. در طرح حاضر ما از نانوذرات سیلیکا به‌عنوان عامل محرک برای تهییج ریشه مویین گیاه زرین گیاه استفاده کرده‌ایم.»
به گفته این محقق در این طرح تأثیر زمان و غلظت‌های مختلف نانوذرات سیلیکا بر میزان تولید دو ترکیب دارویی در ریشه مویین گیاه زرین مورد بررسی قرار گرفته که نتایج حاکی از افزایش میزان تولید بیش از ۸ برابری رزمارینیک اسید در حضور ۱۰۰ میلی‌گرم بر لیتر از نانوذرات سیلیکا به مدت‌زمان ۴۸ ساعت بوده است.
این پژوهش حاصل همکاری الناز نوروزی- دانشجوی مقطع دکتری و دکتر بهمن حسینی، دکتر بابک عبدالهی و دکتر رامین ملکی- اعضای هیأت علمی دانشگاه ارومیه است. نتایج این کار در مجله Industrial Crops & Products با ۴٫۱۹۱ ( جلد ۱۳۳، سال ۲۰۱۹، صفحات ۴۳۵ تا ۴۴۶) به چاپ رسیده است.
