پژوهشگران مرکز تحقیقات نانوذرات زیستی در پزشکی واحد شاهرود طرحی را با هدف اتصال برخی داروهای رایج مورداستفاده در شیمی‌درمانی به نانوذرات طلای زیستی برای کاهش سمیت داروها در بدن و نیز کاهش میزان مصرف آن‌ها ارائه دادند.
کاهش عوارض جانبی داروهای شیمی‌درمانی با فناوری نانو
بهروز یحیایی استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود و رئیس مرکز تحقیقات نانوذرات زیستی در پزشکی واحد شاهرود درباره این طرح گفت: «مهم‌ترین دستاورد این تحقیق، تأیید توانایی اتصال نانوذرات زیستی به داروهای شیمی‌درمانی، بدون استفاده از هرگونه اتصال‌دهنده جانبی بوده است. این مسئله باعث شده است که نانوذرات در یک مرحله به برخی از داروهای مورد آزمون متصل شوند. عدم استفاده از اتصال‌دهنده‌های شیمیایی سبب کاهش مراحل آزمون، افزایش سرعت تولید فرآورده، کاهش استفاده از مواد شیمیایی در جریان اتصال و سمیت نانودارو به عنوان یک دارورسان و در نهایت کاهش هزینه‌های بیماران شده است.»
یحیایی در ادامه با اشاره به مزایای این طرح گفت: «تولید نانوذرات زیستی توسط میکروارگانیسم‌ها قابل‌انجام است و این تولید نسبت به نمونه‌های مشابه تولیدی توسط روش‌های غیرزیستی مقرون‌به‌صرفه‌تر و دارای سمیت کمتری است. علاوه بر این تولید آن‌ها در سطح صنعتی نیز آسان‌تر است. در این فرآیند، یون‌های فلزی در مجاورت شیرابه کشت سلول‌های میکروبی قرار گرفته و آنزیم‌ها و سایر مواد احیاکننده موجود در شیرابه کشت میکروب‌ها سبب احیا یون‌های سمی فلزی به فرم نانوذرات غیرسمی آن فلز می‌شوند. با اتصال نانوذرات به داروها، می‌توان اثربخشی آن‌ها را افزایش و نیز میزان مورداستفاده از دارو را در بدن کاهش داد.»
وی در ادامه گفت: «طرح حاضر قابلیت تجاری‌شدن را دارد اما فعلاً در سطح آزمایشگاهی و درحال بررسی و آزمایش‌های تکمیلی قرار دارد. برای تکمیل آن باید ابتدا مطالعات درون‌تنی در حیوان آزمایشگاهی و سپس در بدن انسان‌های داوطلب انجام شود. علاوه بر این در تلاش هستیم که بتوانیم نانوداروها را هدفمند کنیم و با متصل نمودن آن‌ها به لیگاندهای منحصر برای سطح سلول‌های سرطانی، کاهش میزان مصرف و نیز کاهش بیشتر اثرات سمیت داروهای شیمی‌درمانی را شاهد باشیم.»
رئیس مرکز تحقیقات نانوذرات زیستی در پزشکی واحد شاهرود گفت: «به‌طور خاص این پژوهش با هدف کاربردی‌سازی در داخل کشور و برای آسان کردن، هدفمندسازی دارورسانی و تسریع امور درمانی و کاهش هزینه‌ها است. فعلاً در ۳ مرکز تحقیقاتی در کشورهای جمهوری چک، آلمان و فرانسه برای انجام آزمایش‌های تکمیلی و بررسی‌های نهایی، رایزنی شده است و طرح‌های ارائه شده در دست بررسی است.»
پژوهشگر برتر کشوری دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۹۸ درباره طرح‌هایی که در آینده مدنظر قرار گرفته است گفت: «در مطالعات، قبلی تولید و بررسی سمیت انواع نانوذرات زیستی در کشت سلول، بررسی اثرات نانوذرات در التیام زخم، و نیز اثرات احتمالی آن‌ها در تمامی اندام‌های حیوانات آزمایشگاهی و جنین آن‌ها صورت گرفته است و در ادامه بررسی اتصال این نانوذرات به داروهایی نظیر آنتی‌بیوتیک نیز انجام شده است. در حال حاضر روند تولید نانوذرات آهن مغناطیسی زیستی و انجام اتصال و نیز طرح تولید اتصال نانوذرات طلای زیستی به لیگاندهای موجود در سطح سلول‌های سرطانی جهت انتقال هدفمند دارو و سپس انجام تحقیقات درون‌تنی آن در حال اجرا است. علاوه بر این در تلاش هستیم تا بتوانیم بسیاری از داروهای دیگر را نیز در اتصال به نانوذرات زیستی بررسی کنیم.»
بهروز یحیایی درباره مرکز تحقیقات نانوذرات زیستی در پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود گفت: «این مرکز اولین مرکز تحقیقاتی تخصصی در زمینه نانوذرات زیستی در حوزه علوم پزشکی در سطح کشور است و فعالیت خود را از آذرماه سال ۱۳۹۷ به‌صورت رسمی آغاز کرده است. تاکنون ۳۰ دانشجوی مقطع دکتری حرفه‌ای و کارشناسی‌ارشد و یک دانشجوی دکتری تخصصی برای انجام امور تحقیقاتی پایان‌نامه در مرکز مذکور ثبت‌نام کرده‌اند، همچنین دو قرارداد برون‌دانشگاهی منعقد و سه کارگاه علمی توسط این مرکز برگزار شده است. با توجه به منعطف بودن فعالیت اصلی مرکز در زمینه مطالعات سرطانی و دارورسانی هدفمند، مقاله حاضر بخشی از برنامه‌های تحقیقاتی درازمدت با چشم‌انداز تجاری‌سازی و استفاده درمانی از ترکیبات تولیدشده است.»
مقاله حاضر، محصولی از همکاری مشترک بهروز یحیایی استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود و رئیس مرکز تحقیقات نانوذرات زیستی در پزشکی واحد شاهرود و پژوهشگر برتر کشوری دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۹۸ به عنوان نویسنده اول مقاله و پرستو پورعلی استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود و عضو هیئت مؤسس مرکز تحقیقات نانوذرات زیستی در پزشکی واحد شاهرود و پژوهشگر برتر استان سمنان در سال ۱۳۹۶ به عنوان نویسنده مسئول مقاله است. مقاله حاضر به عنوان مقاله برتر استان سمنان در سال ۹۸ انتخاب شده است.
این پژوهش در قالب مقاله‌ای با عنوان One step conjugation of some chemotherapeutic drugs to the biologically produced gold nanoparticles and assessment of their anticancer effects در مجله Scientific Reports با ضریب تأثیر ۴٫۰۱۱ (سال ۲۰۱۹) به چاپ رسیده است.
