شرکت زیست‌فناوری ور‌و تراپیوتیکس (Verve Therapeutics) نتایج اولیه‌ی امیدوارکننده‌ای را از مرحله‌ی نخستین مطالعه‌ی بالینی (Phase Ib) داروی ویرایش ژنی جدید خود با نام VERVE-102 منتشر کرد؛ حدود یک سال پیش، توسعه‌ی داروی پیشین این شرکت یعنی VERVE-101 به‌دلیل نگرانی‌های ایمنی متوقف شده بود. اما این داروی جدید که از نانوذرات لپییدی بهره‌مند است، نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است.
نانوذرات لیپیدی به کمک داروی ویرایش ژن آمده است
این درمان نوین، مانند نسخه‌ی قبلی، با هدف غیرفعال‌سازی دائمی ژن PCSK9 در کبد طراحی شده است؛ اما تفاوت اصلی آن استفاده از سامانه‌ی انتقالی جدیدی موسوم به GalNAc-LNP است. به گفته‌ی شرکت، این سامانه به ذرات نانولیپیدی (LNP) امکان می‌دهد به کمک گیرنده‌های لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا گیرنده‌های آزیالوگلیکوپروتئین، راحت‌تر به سلول‌های کبدی دسترسی پیدا کنند.
در کارآزمایی بالینی Heart-2 که روی ۱۴ بیمار مبتلا به «هیپرکلسترولمی خانوادگی هتروزیگوت (HeFH)» و/یا بیماری زودهنگام عروق کرونر انجام شد، VERVE-102 نمایه‌ی ایمنی مطلوبی از خود نشان داد. هیچ موردی از عوارض جانبی جدی ناشی از درمان در هیچ‌یک از سه گروه دوز ثبت نشد و برخلاف تجربه‌ی سال گذشته با VERVE-101، هیچ اختلالی از جمله افزایش آنزیم‌های کبدی یا کاهش پلاکت‌ها در آزمایش‌ها مشاهده نشد.
یادآور می‌شود که در مطالعه‌ی پیشین، یکی از بیماران تحت درمان با VERVE-101 دچار افزایش سطح ALT (آنزیم کبدی) در سطح درجه ۳ و ترومبوسیتوپنی شدید شد که به توقف پروژه انجامید.
به‌گفته‌ی مسئولان این شرکت، یک دوره‌ی واحد از بالاترین دوز مورد آزمایش (۰.۶ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) موجب کاهش میانگین ۵۳ درصدی سطح کلسترول LDL در بیماران شد؛ در حالی که در یک مورد خاص، کاهش تا ۶۹ درصد نیز گزارش شده است. همچنین، سطح پروتئین PCSK9 که هدف این درمان است، به‌طور متوسط ۶۰ درصد کاهش یافته است.
در حال حاضر، یک گروه چهارم از بیماران با دوز ۰.۷ میلی‌گرم بر کیلوگرم در حال ثبت‌نام هستند و شرکت ور‌و انتظار دارد داده‌های نهایی از بخش افزایش دوز این کارآزمایی را در نیمه دوم سال جاری ارائه کند. در همین حال، داده‌های طولانی‌مدت از داروی قبلی یعنی VERVE-101 همچنان در حال جمع‌آوری است که تاکنون نشان داده پایداری بالایی در مکانیزم ویرایش ژنی خود تا حدود دو سال دارد.
دکتر سکار کاتیراسان (Sekar Kathiresan)، مدیرعامل شرکت، ضمن ابراز رضایت از نتایج به‌دست‌آمده، اعلام کرد: «فناوری اختصاصی ما در سامانه‌ی GalNAc-LNP در حال نشان دادن یکی از بهترین نمایه‌های ایمنی در این حوزه است و داده‌های جدید نشان می‌دهد VERVE-102 می‌تواند عملکردی برابر یا حتی بهتر از داروهای هدف‌گیری‌کننده PCSK9 کنونی داشته باشد.»
این دستاورد در زمانی منتشر می‌شود که حوزه‌ی ویرایش ژن اخیراً با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است؛ خروج فایزر (Pfizer) از برنامه‌ی ژن‌درمانی هموفیلی B به‌دلیل کاهش تقاضا و توقف همکاری ورتکس فارماسوتیکالز (Vertex Pharmaceuticals) با ور‌و به‌دلیل تغییر اولویت‌های راهبردی از جمله این چالش‌ها است. با این حال، VERVE-102 اکنون امیدی است برای ادامه‌ی مسیر درمان‌های ویرایش ژنی با ایمنی و کارایی بالاتر ایجاد کرده است.
