اعظم‌السادات مشکانی، مؤسس آزمایشگاه مرجعان خاتم به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان در سخنرانی در دومین روز از برگزاری نمایشگاه بین‌المللی فناوری‌های نانو به بیان تجربیات این آزمایشگاه در طول ۱۸ سال از آغاز فعالیتش اشاره کرد.
تجربه موفق صادرات خدمات آزمایشگاهی
آزمایشگاه مرجعان خاتم، آزمایشگاه ارائه خدمات غذایی است و به نمایندگی از دولت برای مؤسسه استاندارد، وزارت بهداشت، وزارت کشاورزی و شرکت‌های بازرسی و سایر شرکت‌هایی که داوطلب استفاده از خدمات آن هستند، ارائه خدمت می‌کند این آزمایشگاه مجوز فعالیت خود را از مرکز ملی تأیید صلاحیت ایران دریافت کرده است. داشتن این مجوز بین‌المللی، این آزمایشگاه را در راهی که قدم گذاشته بود بسیار کمک کرد.
مشکانی در سخنان خود اشاره کرد: «آزمایشگاه مرجعان در مسیر حرکت خود، توانست یک استراتژی توسعه تدوین کند و همه دست‌اندرکاران آن ملزم به گذراندن دوره‌های مدیریت مبتنی بر فلسفه وجودی مرجعان شدند. در سال ۸۶، با کمک استادان دانشگاه صنعتی شریف و یک شرکت مشاوره مدیریت توانست تا پایان سال ۸۸، مسیر راهش را تعیین کند. بنابراین، نزدیک شدن به حوزه مشتریان یکی از اهداف ما بود».
این آزمایشگاه برای رفتن به بیرون از مرزهای ایران، نزدیک شدن به حوزه مشتریان را برگزید. مرجعان آزمایشگاه بندرعباس را در سال ۸۵ ایجاد و در سال ۸۷ هم آزمایشگاه بعدی را در هرمزگان، بندر لنگه راه‌اندازی کرد و مجوز آموزش خود را کشوری کرد. در سال ۸۸، توانست مجوز حدود ۹ آزمایشگاه را در اقصی نقاط ایران از جمله کرمان، رفسنجان، بندر لنگه، خرمشهر، آبادان، بندر امام و تهران با یک استاندارد واحد ۱۷۰۲۵ و در کوتاه‌مدت اخذ کند.
مؤسس آزمایشگاه مرجعان خاتم در ادامه سخنرانی خود می‌گوید: «تا امروز مرجعان نتوانسته از مزیت استقرار سیستم مدیریت آزمایشگاه بهره‌برداری اقتصادی در داخل کشور استفاده کند و داشتن یا نداشتن این استاندارد چندان فرقی نمی‌کند و با نداشتن این استاندارد، هزینه‌های کم‌تری باید بپردازد و ممیزی‌های کم‌تری گریبان‌گیر ما می‌شود».
او در صحبت‌های خود به این موضوع تأکید می‌کند که در طول مسیر خود طی این سال‌ها و با تمام مشکلاتی که با آن روبه‌رو بودیم، می‌خواستیم آزمایشگاه مرجع باشیم. مرجعان سال‌ها براساس برنامه تدوین‌شده حرکت کرده اما به دلیل قوانین بی‌ثباتی که در کشور وجود دارد، یک شبه با یک امضاء و تفاهم‌نامه قانون کشور تغییر کرده و در بازگشت از بسیاری از سرمایه‌های کسب شده با مشکل مواجه شده است و از همه مهم‌تر با بی‌اعتمادی مؤسسان، سهامداران و هیأت‌مدیره به استراتژی مدیرعامل مواجه شده که قابل برگشت نیست و مرجعان در برخورد با این مشکلات راهی برای برگشت نداشت جز آن که از خارج از کشور نمونه به داخل بیاورد». مرجعان برای کنار آمدن با این مشکلات، از سال ۸۲ که اولین ضربه تعطیلی آزمایشگاه مرجعان وارد شد، تصمیم به مهاجرت از مرزها گرفت. درواقع، تغییر قوانین باعث شد تا مرجعان به این سمت و سو حرکت کند.
سال ۹۳ و ۹۴، نقطه عطفی در شرکت مرجعان ایجاد شد به طوری که با حضور در اجلاس‌های بین‌المللی شریکی تجاری پیدا کرد. مرجعان با ابزاری مانند کیفیت و استقرار استاندارد ۱۷۰۲۵ نرم‌افزارهایی را که می‌توانست قیمت تمام‌شده و قابل ردیابی، اثبات، ممیزی و اعتمادسازی کند، به رقیبی برای کشورهای ایتالیا، رومانی، فرانسه، آلمان تبدیل شد که امکان سرویس‌دهی و خدمات‌دهی داشت. درواقع، این اتفاق، فرصتی را برای مرجعان فراهم کرد تا از ظرفیت‌های خود استفاده کند.
بیزینس لاین مرجعان در زمینه‌های بازرسی، خدمات آزمایشگاهی، آموزش، مشاوره و استانداردسازی و تأییدیه تعیین شد. این آزمایشگاه به واسطه استانداردسازی مناسبی که داشت، توانست به شرکت دانش‌بنیان تبدیل شود و توانسته بیش از ۲۰۰ استاندارد ملی را در کشور تدوین کرده که همگی در راستای اهداف فنی و علمی شرکت بوده است.
مرجعان عضو سازمان‌های بین‌المللی در کمیته‌های متناظر در کشور چون ISO و ISOTC34 شد که درباره غذا صحبت می‌کند و این فرصتی را ایجاد کرد تا مرجعان بتواند رفتارهای متفاوتی با شرکت‌های دیگر داشته باشد. مرجعان به عنوان نماینده دولت در ۱۸ اجلاس بین‌المللی پشت میز جمهوری اسلامی نشسته و از منافع کشور دفاع کرده است.
مشکانی متذکر می‌شود: «شرکت دانش‌بنیان مرجعان تقریبا در تمام تحقیقات ملی که ردپایی در آن سوی مرز داشته، شرکت کردیم. طرح موفق «کردیور سبز» در ممنوعی صادرات پسته یکی از طرح‌های موفق ما بوده است».
مذاکره مرجعان با شرکای تجاری مانور آن‌ها را برای مشارکت جدی‌تر فراهم کرد. شرکت از پرداخت مالیات معاف شد و این امکان اجازه می‌داد که از نظر مزایای رقابتی با سایر وابستگان تجاری شرکت صحبت کند و در نهایت تفاهمنامه‌ای با یک شرکت خوش‌نام آلمانی امضا کرد.
اما مدتی بعد معافیت مالیاتی از قوانین دانش‌بنیان‌ها حذف شد و این امر، مرجعان را به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان موفق با مشکلات زیادی مواجه کرد. نرخ ارز تغییر کرد و مرجعان با گرفتن یک وام ارزی ۲ میلیاردی، تصمیم گرفت این مبلغ را در تحقیق و توسعه صرف کند و واحد تحقیق و توسعه راه‌اندازی کرد. قرار بود بازپرداخت این وام ۴ ساله و بدون بهره باشد، اما در مدت کوتاهی نرخ ارز تغییر کرد و با یوروی ۳۹۲۰ تومان، شرکت وام گرفت و از زمان بازپرداخت مجبور به بازپرداخت یورویی ۴۵۰۰ تومان تا ۱۷ هزار تومان شد. فراز و فرودهای مختلفی که مرجعان پشت سر گذاشت، شرکت همچنان در بازپرداخت ۸ میلیارد تومان از آن وام دچار مشکل شد. شرکت حتی قادر به وارد کردن مواد و تجهیزات نبود. حالا شرکت دانش‌بنیان مرجعان با سابقه ۱۸ سال صادرات، به یک شرکت ورشکسته تبدیل شده است و اگر حمایت سازمان‌های دولتی نباشد، باید این شرکت را منحل کرد.
