|
پژوهشگران دانشکده‌ی داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تبریز با همکاری همتایان خود در
دانشگاه علوم پزشکی شیراز و شرکت داروسازی اکسیر موفق به طراحی نانوواکسنی برای
جلوگیری از بیماری سالک شدند.
دکتر محمدعلی دانش، فارغ‌التحصیل دوره‌ی PhD داروسازی صنعتی از دانشکده‌ی داروسازی
دانشگاه علوم پزشکی تبریز، در گفتگو با بخش خبری سایت ستاد توسعه‌ی فناوری نانو گفت:
«هدف پژوهش حاضر، طراحی یک نانوواکسن علیه لیشمانیازیس (که به سه فرم پوستی، مخاطی
و احشایی است و فرم پوستی آن را سالک می‌نامند) بود».
وی افزود: «لیشمانیازیس یک بیماری انگلی صعب‌العلاج است و طبق تخمین سازمان بهداشت
جهانی (WHO)، حدود ۱۲ میلیون نفر در دنیا به لیشمانیازیس مبتلا هستند که سالانه ۶۰
هزار نفر از آنها می‌میرند. لیشمانیازیس در مناطق حاره‌ای و نیمه حاره‌ای (مانند
ایران) و جنوب اروپا دیده می‌شود. موارد زیادی از عفونت هم‌زمان ایدز و لیشمانیازیس
نیز گزارش شده که آمار تلفات را به‌صورت چشمگیری افزایش می‌دهد».
دکتر دانش در رابطه با فعالیت صورت گرفته در این تحقیق گفت: «در این پروژه، آنزیم
نوترکیب سوپر اکسید دیسموتاز انگل لیشمانیا SODB1 (که به‌وسیله‌ی بخش ایمنی‌شناسی
دانشگاه علوم پزشکی شیراز ساخته شده‌است)، به‌عنوان آنتی‌ژن در نانوذرات کایتوزان
بارگذاری شد و از روش خاصی به‌نامIonotropic Gelation برای تهیه‌ی نانوذرات حاوی
آنتی‌ژن استفاده شد. فاکتورهایی مانند اندازه، شکل ذره و میزان بارگذاری به‌منظور
انتخاب بهترین فرمول برای مطالعات ایمنی‌شناسی مورد توجه قرار گرفت. در نهایت،
به‌منظور ارزیابی خواص ایمنی‌شناسی واکسن تولید شده، مطالعات حیوانی روی موش BALB/c
انجام شد. با توجه به اینکه لیشمانیازیس یک عفونت درون سلولی است، فقط ایمنی سلولی
(فعالیت سلول‌های بیگانه‌خوار) علیه آن موثر است و فعالیت ایمنی همورال باعث تشدید
بیماری می‌شود. پس از تزریق و خونگیری، آنتی‌بادی‌های IgG2a و IgG1 که به ترتیب
نشانگر ایمنی سلولی و ایمنی همورال هستند)، در سرم موش به روش ELISA (که از روش‌های
ایمنی‌شناسی بسیار حساس و دقیق برای تشخیص کمی و کیفی آنتی بادی است)، تعیین مقدار
گردید.
پژوهشگر طرح درباره‌ی نتایج این تحقیق گفت: «نتایج حاکی از آن است که کایتوزان قادر
است ایمنی‌زایی SODB1 را (در جهت ایمنی سلولی) افزایش دهد. این کار از طریق افزایش
سایز آنتی‌ژن برای تحریک بهتر سیستم ایمنی و همچنین از طریق نقش ادجوانی(کمکی)
کایتوزان انجام می‌شود. تزریق ۳ دوزی و تک دوزی نانوذرات حاوی SODB1 در تحریک ایمنی
سلولی نتایج یکسانی را نشان می‌دهند که بالاتر از سایر گروهها است. این نتایج امکان
ساخت یک نانوواکسن تک دوز علیه لیشمانیازیس و عفونت‌های تک یاخته‌ای مشابه (به‌دلیل
تشابه SODB1 در انگل‌های تک یاخته‌ای) را میسر می‌سازد. همچنین شایان ذکر است که
فرمولاسیون SODB1 در نانوذرات کایتوزان، سبب افزایش پایداری این آنتی‌ژن در
فرایندهای تولید، حمل و نقل، عمر قفسه‌ای و حتی هنگام تزریق می‌گردد».
به گفته‌ی دکتر دانش، تاکنون واکسن موثری علیه لیشمانیازیس تایید نشده‌است و پژوهش
حاضر امید تازه‌ای را در این زمینه ایجاد می‌کند.
مدیر آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت شرکت داروسازی اکسیر با بیان این مطلب که کایتوزان
به کار رفته برای ساخت نانوذرات نسبت به پلیمرهای دیگری که برای ساخت نانوذرات بکار
می‌روند بی‌خطرتر، ارزان‌تر و کاملا زیست‌سازگار و زیست تخریب‌پذیر است، افزود:
«روشی که در این پژوهش برای ساخت نانوذرات به کار برده شد، یک فرایند ملایم و کم
تنش است که برای بارگیری موثر پروتئین‌ها و سایر مواد حساس در نانوذرات مناسب است».
وی گام بعدی تحقیقاتشان را ادامه‌ی مطالعات حیوانی و استفاده از ادجوانت‌های دیگر
در کنار کایتوزان و اندازه‌گیری سایر نشانگرهای ایمنی سلولی عنوان کرد و گفت: «ورود
یک دارو(واکسن) جدید به بازار حداقل ۱۲ سال زمان نیاز دارد و باید مراحل مختلف
تست‌های حیوانی و انسانی را بگذراند و به تایید یکی از سازمان‌های بین‌المللی برسد
که البته حمایت‌های سازمان جهانی بهداشت در این زمینه می‌تواند موثر باشد. زیرا این
بیماری بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود و کمتر مورد توجه شرکت‌های بزرگ
داروسازی دنیا است».
جزئیات این پژوهش –که در قالب رساله‌ی PhD دکتر محمدعلی دانش با راهنمایی دکتر
محمدی سامانی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دکتر جواد شکری از دانشگاه علوم پزشکی
تبریز، مشاوره‌ی پرفسور برزگر جلالی از دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دکتر کمالی
سروستانی و همکاری دکتر سمیعی و دکتر یگانه از دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام
شده‌است- در مجله‌ی International Journal of Nanomedicine (جلد ۶، صفحات ۸۴۲-۸۳۵،
سال ۲۰۱۱) منتشر شده‌است.
|
