در سال‌های اخیر، سلول‌های بنیادی توانسته‌اند کمک زیادی به پیشرفت در درمان بیماری‌های مختلف کنند و از این رو، بنیاد ملی علم ایران از طرح‌هایی که به این حوزه می‌پردازند، حمایت می‌کند. «انکپسوله نمودن سلول‌های بنیادی مزانشیمی ترابکولار حاوی miR-7 با استفاده از سیستم میکروفلوئیدی با هدف ترمیم ضایعه نخاعی مدل کانتیوژن در موش صحرایی» عنوان طرحی است که پروین محمدی در قالب رساله دکتری با راهنمایی صمد ندری و حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام داده است.
ترمیم ضایعات نخاعی با سلول‌های بنیادی
محمدی درباره علت انجام این طرح توضیح داد: همان‌طور که می‌دانید، نخاع قسمتی از دستگاه عصبی مرکزی است که درون کانال نخاعی قرار دارد. نخاع، طناب سفیدرنگی به طول تقریباً ۴۵ سانتی‌متر است و از سوراخ پس سری تا سطح نخستین یا دومین مهره کمری ادامه پیدا می‌کند. بنابراین، نخاع دوسوم فوقانی کانال مهره‌ای را در ستون مهره‌ها اشغال کرده و سه لایه مننژ، آن را دربرمی‌گیرد.
وی ادامه داد: عامل محافظت‌کننده دیگر، مایع مغزی- نخاعی است که در فضای زیر عنکبوتیه در اطراف نخاع قرار دارد. آسیب طناب نخاعی از عوامل مهم اختلالات حسی، حرکتی، دستگاه ادراری یا ترکیبی از این موارد است.
این محقق و پژوهشگر در ادامه بیان کرد: می‌توان گفت که تصادفات اتومبیل، شایع‌ترین علت آسیب‌های طناب نخاعی هستند و از دیگر علل آن می‌توان به سقوط، حوادث ورزشی و زخم‌های ناشی از شلیک گلوله اشاره کرد. آسیب اولیه بعد از اعمال ضربه و آسیب به نخاع رخ می‌دهد، درحالی‌که آسیب‌های ثانویه بیشترین پیامدهای نورولوژیکی را به همراه دارد.
وی تصریح کرد: اختلال عملکرد سد خونی- مغزی، التهاب موضعی، تشکیل رادیکال آزاد، مرگ نورونی و دمیلیناسیون همگی جزو آسیب‌های ثانویه محسوب می‌شود که ممکن است منجر به فلج اندام تحتانی یا فلج اندام تحتانی و فوقانی با هم شود. همچنین، شرایط بیمار ممکن است با مشکلات دیگر مثل عفونت، مشکلات قلبی، تنفسی و مثانه هم بدتر شود. تمامی شرایط گفته شده، اثر چشمگیری بر کیفیت زندگی و امید به زندگی بیمار داشته و موجب تحمیل هزینه‌های هنگفت بر جامعه هم می‌شود.
محمدی تأکید کرد: علی‌رغم تحقیقات بسیار و پیشرفت‌های صورت گرفته در بهبود کیفیت زندگی، هنوز هم آسیب‌های طناب نخاعی عامل مهمی در معلولیت و مرگ‌ومیر افراد است و متأسفانه تا به امروز روش‌های درمانی به‌کار رفته برای درمان آسیب نخاعی مؤثر نبوده است اما پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های درمانی وابسته به سلول‌های بنیادی مسیر جدید و نویدبخشی را پیش روی درمان آسیب‌های وارده به طناب نخاعی قرار داده است. در تحقیقات مرتبط با درمان با کمک سلول‌های بنیادی برای آسیب طناب نخاعی، کاربرد سلول‌های بنیادی مزانشیمی توسط برخی از محققین به‌واسطه خواص ممتاز آن مورد توجه بوده است.
این محقق و پژوهشگر در ادامه گفت: یکی از روش‌های جدید برای انکپسوله کردن سلول‌ها استفاده از سیستم‌های میکروفلوئیدی است که از مزایای آن می‌توان به نیاز به مقدار پایین از مواد و محلول، کنترل دقیق شرایط محیطی، امکان ایجاد شیب غلظت برای سلول و پلیمر، انتقال سریع مواد به سلول‌های کشت داده شده، اشاره کرد. به همین دلیل در این تحقیق ما برای دست‌یافتن به دانش فنی ترانداکشن سلول‌های مزانشیمی ترابکلار چشم به‌عنوان منبع جدید از سلول‌های بنیادی با Mir-7 تلاش کردیم و به روش نسبتاً جدیدی در انکپسوله کردن سلول‌های مورد نظر با سیستم میکروفلوئیدی در شرایط in vitro دست پیدا کردیم.
محمدی در پایان خاطر نشان کرد: به‌دلیل آنکه زمان انجام این طرح همزمان با شیوع همه‌گیری کرونا بود، تعطیلی دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها در روند تحقیقات وقفه‌ای ایجاد کرد. همچنین، دسترسی به امکانات و تجهیزات به‌سختی امکان‌پذیر بود و عملاً ۶ تا ۹ ماه در فرایند طرح، وقفه به وجود آمد. با این حال، توانستیم با کمک این روش سلول درمانی، تست‌های حیوانی راروی موش صحرایی انجام دهیم که البته برای توسعه طرح، نیاز به انجام تست‌های حیوانی در سایر حیوانات وجود دارد.
