روند توسعه فناوری‌نانو در آلمان

کشور آلمان با سرمایه‌گذاری سالانه ۳۳۰ میلیون یورو، تقریباً به‌ اندازه تمام
کشورهای اروپایی در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کند. هینک در این کشور حدود هفت‌صد
شرکت در توسعه، کاربرد، فروش و بازاریابی محصولات مبنتی بر فناوری‌نانو مشارکت
دارند که صد و ۳۰ عدد از آنها، شرکت‌های بزرگ و۵۷۰ عدد از آن‌ها شرکت‌های کوچک و
متوسط هستند.

کشور آلمان در مقایسه با سایر کشورهای اتحادیه اروپا، سرمایه‌گذاری بیشتری در حوزه
فناوری‌نانو انجام می‌دهد. شرکت‌های آلمانی نیز در مقایسه با رقبای خود منابع مالی
بیشتری را صرف تحقیق و توسعه این فناوری می‌کنند.
به‌طور کلی در دنیا ژاپن در زمینه سرمایه‌گذاری فناوری‌نانو پیشگام بوده و ایالات
متحده ‌امریکا و اتحادیه اروپا نیز به‌ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در بین
کشورهای اروپایی، سرمایه‌گذاری آلمان در حوزه فناوری‌نانو بسیار چشمگیر بوده و این
کشور با سرمایه‌گذاری سالانه ۳۳۰ میلیون یورو، تقریباً به ‌اندازه تمام کشورهای
اروپایی در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کند.
هم‌اکنون اتحادیه اروپا سالانه حدود ۷۴۰ میلیون یورو(۲/۱ میلیارد دلار) از طریق
سازمان‌های دولتی در زمینه تحقیقات فناوری‌نانو سرمایه‌گذاری می‌کند؛ این میزان
سرمایه‌گذاری دولتی اتحادیه اروپا تقریباً با میزان سرمایه‌گذاری ۲۸/۱ میلیارد
دلاری دولت ایالات متحده آمریکا از طریق پیشگامی ملی فناوری‌نانو در این حوزه در
سال ۲۰۰۷، برابر است.
تقریباً ۴۰ درصد از سرمایه‌گذاری‌های دولتی اتحادیه اروپا که در حوزه فناوری‌نانو،
به کشور آلمان تعلق دارد و برآورد می‌شود که حدود نیمی از شرکت‌های اروپایی فعال در
حوزه فناوری‌نانو در کشور آلمان فعال باشند که به این ترتیب این کشور پیشگام فناوری‌نانو
در اروپا محسوب می‌شود.
برخی از قوت‌های کشور آلمان در حوزه فناوری‌نانو عبارتند از:
زیرساخت‌های تحقیق و توسعه نظام‌مند؛
سطح بالای تحقیقات در حوزه‌های مختلف فناوری‌نانو؛
زیرساخت صنعتی قدرتمند برای بهره‌برداری از نتایج تحقیقات فناوری‌نانو.
هم‌اکنون حدود هفت‌صد شرکت در توسعه، کاربرد، فروش و بازاریابی محصولات مبنتی بر
فناوری‌نانو مشارکت دارند. صد و ۳۰ عدد از این شرکت‌ها، شرکت‌های بزرگ و۵۷۰ عدد از
آنها شرکت‌های کوچک و متوسط هستند.
پایگاه داده VDI در این کشور، با بیش از هزار و صد و۳۰ شرکت فناوری‌نانو،
آزمایشگاه‌های دانشگاهی، شبکه‌ها و مراکز تحقیقاتی ارتباط دارد.
آنچه سیاست دولتی فناوری‌نانو را در کشور آلمان از سایر کشورهای اروپایی متمایز
کرده‌است عبارتند از:
تلاش سنجیده و مستمر برای ایجاد رویکردی منسجم در توسعه تحقیقات فناوری‌نانو، و
تلاش برای پاسخ دادن به چالش‌های توسعه پایدار از طریق توسعه این فناوری‌.
اخیراً گزارشی منتشر شده‌است که در آن روابط بین نوآوری و توسعه ‌پایدار برای تدوین
راهبرد تأمین مالی فناوری‌نانو در آلمان تجزیه و تحلیل شده‌است. این راهبرد با
استفاده از رویکردی منسجم از فعالیت‌های مدیریت فناوری تدوین شده‌است.
این گزارش را محققان بخش فناوری‌های آینده VDI در داسل دروف آلمان تدوین کرده‌اند.
فناوری‌نانو و توسعه پایدار محیطی از اوایل دهه ۱۹۹۰ در رأس برنامه‌های تحقیقاتی
کشور آلمان بوده‌است. تحقیقات هر دو حوزه در برنامه‌های بخش‌ها یا قسمت‌های موضوعی
مختلف بدون هیچ گونه ارتباطی با یکدیگر، تدوین می‌شدند. به نظر می‌رسد که برقراری
ارتباط بین این دو حوزه ضروری است.
مهم‌ترین منبع تأمین مالی فدرال در آلمان که مسئولیت ارتقای تحقیق و توسعه تجاری
فناوری‌نانو را نیز بر عهده دارد، وزارت آموزش و تحقیقات(BMBF) است. این
وزارت‌خانه، فعالیت‌های خود را در حوزه فناوری‌نانو از اوایل دهه ۱۹۹۰ شروع
کرده‌است. جهت‌گیری راهبردی این وزارت‌خانه در سیاست تأمین مالی فناوری‌نانو از
اواخر دهه گذشته تغییر کرده و توجه به جنبه‌های توسعه پایدار، نقش مهمی در این
سیاست‌ها ایفا می‌کند.
پایداری در توسعه اقتصادی به معنای این است که در فعالیت‌های اقتصادی توجه کامل به
پیامدهای زیست‌محیطی، مبنای استفاده از منابعی است که قابلیت جایگزینی یا احیای
آنها آسان است و به اتمام نمی‌رسند. توسعه پایدار در طی ۲۰ سال گذشته، از جمله
سیاست‌های کشور آلمان بوده و دولت آلمان به توسعه پایدار به‌عنوان وظیفه‌ای
میان‌بخشی توجه کرده‌است.
در سال ۲۰۰۱ دولت آلمان راهبرد توسعه پایدار ملی خود را آغاز کرد. بررسی‌های VDI
نشان داد که فعالیت‌های تأمین مالی فناوری، ۱۱ مورد از ۲۱ شاخص راهبرد توسعه پایدار
ملی را در سه مورد از چهار مورد اصول راهبردی، مد نظر قرار داده‌است. برنامه
فناوری‌نانو در آلمان در کنار توجه به شاخص‌های بوم‌شناسی‌، مانند بهره‌وری منابع و
کارایی انرژی به شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی‌ای چون اشتغال و جنسیت نیز توجه
کرده‌است.
رویکرد منسجمی را که BMBF دنبال کرده‌است، حاصل تغییر سریع رویکرد برنامه‌ریزی این
سازمان از «راهبرد فشار فناوری صرف» به «راهبرد کشش بازار» است. به‌دلیل این تغییر
تاکتیک، این سازمان نیز تمرکز خود را از تحقیقات بنیادی به تحقیقات کاربردی،
به‌منظور برآوردن نیازهای صنعت برای تحقق اهدف توسعه پایدار با استفاده از
فناوری‌نانو تغییر داده‌است.
از یک طرف، توجه زیاد به منافع صنایع و راهکارهای مبتنی بر نیازهای بازار، باعث
ارتقای تمرکز بر بخش‌هایی مانند فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، صنایع شیمیایی و
بخش اتومبیل شده‌است. این فناوری‌ها مانع توسعه پایدار نیستند؛ اما تمرکز اصلی و
معیار کلیدی برای تصمیم‌گیری‌های مالی، ایجاد بازارهای جدید و داشتن اثرات توسعه
پایدار به‌وسیله این فناوری‌هاست. تمرکز بر نوآوری‌ها و بازارهای پیشگام ممکن است
مانع از توجه به سایر حوزه‌هایی شود که فناوری‌نانو می‌تواند از طریق آنها به توسعه
پایدار کمک کند.
از طرف دیگر با استفاده از ارزیابی‌های بازار و تجزیه و تحلیل پتنت‌، حوزه‌های
کاربردی‌ برای فناوری‌های جدید در مراحل اولیه فرایند توسعه خود تعیین شده‌اند. این
کار به‌نوبه خود بستر مناسبی را برای آغاز سریع تحلیل‌های نوآوری و فناوری‌ فراهم
می‌کند.
بصیرت‌های حاصل از فرایند پیش‌بینی فناوری و تحلیل‌های بازار، مستقیماً و بدون
اتلاف زمان می‌توانند در تجزیه و تحلیل‌های فناوری و نوآوری استفاده شوند؛ بنابراین
سؤالات مطرح در حوزه‌های مربوطه(سمیت نانومواد و پیامدهای آنها در محیط زیست) قابل
پاسخ بوده و ارزیابی کمّی چرخه حیات محصولات فناوری‌نانو قابل انجامند.
به‌طور کلی رویکردی که با استفاده از آن VDI، در مقاله خود فعالیت‌های مختلف را
تشریح کرده‌است، از رویکردهای جامع و کاملی است که با تمرکز بر چالش‌های توسعه
پایدار(مانند تغییرات جوی و تصفیه آب)، فعالیت‌ها و فناوری‌های مورد نیاز برای تحقق
توسعه در این زمینه‌ها، استخراج شده‌اند.
به اعتقاد نویسندگان این مقاله مهم‌ترین چالش حوزه فناوری‌نانو چگونگی ادغام
فرهنگ‌های تحقیقاتی مختلف در زمینه فناوری و نوآوری و تحقیقات توسعه پایدار است.

آنچه در این گزارش به آن توجه شده‌است این است که توسعه فناوری و توجه به مسائل
توسعه پایدار، نمی‌توانند مستقل از هم بوده، دارای اهداف سیاستی جداگانه‌ای باشند.

متن کامل این گزارش از طریق نشانی www. sciencedirect. com به قیمت ۵/۳۱ دلار قابل
خریداری است.